Ma’mur qahhorov

Sabab 
– narsa-hodisaning omili, 
oqibat
– sababning natijasi. 
Hamma narsa, hodisaning sababiyligini e’tirof etish 
determinizm 
(lotin. «belgilamoq») tamoyili deyiladi. Sababni bilish voqea, 
hodisalarni 
oldindan ko‘ra bilish
va 
bashorat qilish
imkonini beradi, 
negaki sabab qanday bo‘lsa, oqibat aynan shundaydir. Sabab va 
oqibat o‘rtasida o‘tib bo‘lmas «xitoy devori» yo‘q: ular o‘zaro o‘rin 
almashtirib turadi – bir tizimda sabab bo‘lgan narsa ikkinchisida 
oqibatga, oqibat esa vaqti kelib navbatdagi narsa-hodisa uchun 
sababga aydanadi. Sababiyat zanjiri yuzaga kelishi uchun, sabab 
kutilgan natijani berishi uchun qulay 
shart-sharoit
kerak. Masalan, 
urug’ unib chiqishi uchun tuproqda namlik, harorat, o’g’it bo’lishi, 
yangi jamiyat qurish uchun moddiy va mehnat resurslari, milliy g’oya 
va dono rahnamo kerak. 
Shunday qilib, dialektika qonun va kategoriyalari borliq va uning 
rivojlanishi, fikr ziddiyatli ekanini, mutloqlik va nisbiylik, barqarorlik va 
o’zgaruvchanlik, ichki va tashqi, botiniy va zoxiriy narsa-hodisa 
hamda jarayonlar o’zaro aloqadorlikda, o’zaro ta’sirda ekanini 
ko’rsatib, tafakkurimiz ham shunga monand xarakatchan, har 
tomonni hisobga oladigan va teran bo’lishini taqozo etadi. 
IV.