Ma’mur qahhorov

Ijtimoiy dunyoqarash individlar dunyoqarashlarining oddiy yig‘indisi bo‘lib qolmasdan, kishilarning o‘z ijtimoiy mavqe’laridan kelib chiqib, dunyoni nazariy jihatdan o‘zlashtirilishlari natijasidir. U bir butun jamiyat, davlat, ijtimoiy guruhlarning moddiy va ma’naviy faoliyatida o‘z ifodasini topadi. Ijtimoiy dunyoqarash nazariy tafakkurda mantiqan qayta ishlanib, muayan tizim holida tartibga solingan mifologik, diniy, falsafiy, siyosiy, huquqiy, ahloqiy, estetik, badiiy, ilmiy g‘oyalar, qarashlar, nazariyalar, mafkuralarni o‘z ichiga oladi. Ijtimoiy dunyoqarashda jamiyat hayoti, rivojlanishi va istiqboliga daxldor ma’naviy qadiryatlar mujassamlashadi. Dunyoqarash ichdan uyushgan, tartibga solingan murakkab to‘zilma. Shaxs dunyoqarashining o‘zagini nisbatan barqaror g‘oyalar, hayotiy maqsadlar va bilimlardan iborat e’tiqod tashkil qilsa, ijtimoyi dunyoqarashning jipslashtiruvchi ma’naviy-g‘oyaviy o‘zagini mafkura tashkil etadi. Individual va ijtimoiy dunyoqarashlar bir-biridan farq qilishiga qaramay, ular biri ikkinchisini taqozo qiladi va o‘zaro dialektik aloqadorlikdadir. Shaxs dunyoqarashi jamiyatda ustuvor, xukmron g‘oyalar ta’sirida shakllansa, ijtimoiy dunyoqarash, xususan, uning yadrosi bo‘lmish mafkura oddiy kishilarning kundalik his-tuyg‘lari, orzu-umidlari, maqsadlari, ma’naviy ehtiyojlari va ideallarini inobatga olgandagina muvaffaqiyat qozonadi.

Dunyoqarashning amal qilishi va rivojlanishiga xos muhim qonuniyat vorisiylik tamoyilida ko‘rinadi, ya’ni eskirib qolgan g‘oyalar, qarashlar, tasavvurlardan voz kechiladi, ularning ijobiy tomonlari saqlab qolinadi, asrab-avaylanadi, uning negizida yangi tarixiy bosqich va ijtimoiy sub’ektlar talab-ehtiyojlariga muvofiq kaluvchi yangi dunyoqarash shakllantiriladi.