Таянч сўзлар
Ассортемент, номенкулатура, товар махсулотининг амалдаги улгуржи бахоси, бозор механизими
Такрорлаш учун саволлар
Номенкулатура деганда нимани тушунасиз?
Ассортиментни изохланг?
Ассортемент бўйича безнес-режа бажарилишини таҳлили?
Таҳлил қилинаётган корхонанинг товар махсулотини ишлаб чиқариш бўйича бизнес-режаси неча фоизга бажарилаган?
Таҳлил қилинаётган корхонанинг ассортимент бўйича бизнес-режаси таҳлилини тушунтиринг?
Таҳлил қилинаётган корхонанинг хулосасини баён қилинг.
Фойдаланадиган адабиётлар
1. Вахобов А.В., Ибрагимов А.Т. «Молиявий ва бошкарув Таҳлили» Фарстлик. Т.: “Шарк” 2005й.
2. Пардаев М.к. “Молиявий Таҳлил”
3.Ергашев Е. “Иктисодий ва молиявий Таҳлил” Т.; “Молия” 2000й.
4.Абдуллаев А. Ва бошкалар “Иктисодий Таҳлил” 100 савол ва жавоб
Т.; “Мехнат” 2001й.
Интернет маълумотлари
http:// www. accounting. rut gars. edu
http:// www. accounting web. com/
http:// www. buhgalteria. com. ua
http:// www. 1c. ru
http:// www. gaap. Ru
ТАСДИКЛАЙМАН
КАФЕДРА МУДИРИ________Д. XОДЖАЕВА
____-_________2017
Мавзу: Маҳсулот ишлаб чиқариш маромийлигининг таҳлили
Режа:
1. Корхонада ишлаб чиқариш маромийлигининг таҳлили қилишнинг мазмуни
2. Маҳсулотни бир маромда ишлаб чиқаришни аҳамияти
3. Маҳсулотни бир маромда (ритмда) ишлаб чикаришни таҳлил қилиш
8 -жадвал
“АВС” акционерлик жамиятида маҳсулот ишлаб чиқариш маромийлигининг таҳлили
(минг сумда)
Ўн кунликлар
|
Хисобот йили
|
Маромийлик хисобига ишлаб чиқарилган маҳсулот
|
Жамида тутган улуши, %
|
Бизнес режада
|
Хақи-қатда
|
Бизнес режада
|
Хақиқатда
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
6
|
I ўн кунлик
|
724000
|
715874
|
715874
|
34,20
|
28,45
|
II ўн кунлик
|
714800
|
865407
|
714800
|
33,76
|
34,40
|
III ўн кунлик
|
678739
|
934650
|
678739
|
32,04
|
37,15
|
Жами
|
2117539
|
2515931
|
2109413
|
100,0
|
100,0
|
Маромийлик коэффициенти:
2109413
КМ = ------------ = 0,996
2117539
Юкоридаги жадвал маълумотлари асосида мазкур акционерлик жамиятининг махсулот ишлаб чикариш маромийлигига бахо бериш мумкин. Маълумотлардан куринадики, корхонада хисобот даврида махсулот ишлаб чикариш маромийлик коэффициенти 0,996 ни ташкил этган. Махсулот ишлаб чикариш маромийлигининг бузилишига жорий йилдаги ойларнинг биринчи ун кунлигида бизнес режада белгиланган 724000 минг сумлик махсулот ишлаб чикарилиши урнига, хакикатда 8126 минг сумга кам махсулот ишлаб чикарилганлиги сабаб булган. Натижада махсулот ишлаб чикариш маромийлиги 0,004 коэффициетга бажарилмаган. Шундай булсада, акционерлик жамиятида хисобот йилидаги ойларда кейинги иккинчи ва учинчи ун кунликлари буйича махсулот ишлаб чикариш режалари ортиги билан адо этилганлиги боис, корхонадаги умумий махсулот ишлаб чикариш режаси ортиги билан бажарилган. Умуман олганда бундай натижаларни ижобий бахоласак булади, чунки, корхонада маромийлик бузилиши унчалик катта эмас экан. Одатда, махсулот ишлаб чикариш маромийлигининг бузилиши окибатида корхонада ишлаб чикарилағтган махсулотларнинг сифатига путур етишига, хужалик субъектлари уртасидаги узаро шартномаларнинг уз вактида тулик бажарилмасилигига, иктисодий жарималар кулланилишига, касса режаларининг тулик бажарилмаслигига хамда махсулотларни сотиш хажмларига салбий таъсир курсатиши мумкин. Корхона маъмурияти имкон кадар махсулот ишлаб чикариш маромийлигини бузилмаслик чораларини куриши керак булади.
Корхоналарда махсулотни бир маромда (меъғрда) ишлаб чикаришни ташкил килиш катта ахамиятга эга. Зеро махсулотни сотиш бўйича бизнес-режанинг бажарилиши, махсулот таннархининг пасайиши ва рентабеллик даражасининг ошиши кўп жихатдан махсулотни бир маромда ишлаб чикаришга боғлик. Озгина бўлса хам бу шартга риоя килмаслик ўз навбатида истеъмолчи корхоналарнинг ишига салбий таъсир килади.
Махсулотни бир маромда ишлаб чикариш деганда, махсулотни тузилган жадвал асосида, махсулотнинг олдиндан аникланган ассортименти ва сифатига мувофик етказиб бериш ва сотишни ўз вактида таъминлаши тушунилади.
Корхонанинг бир маромда ишлаши деганда эса иш вактидан тула фойдаланиш учун шароит яратиб бериш, ишлаб чикаришнинг бутун давр давомида асбоб-ускуна ва барча воситалардан бевосита фойдаланиши тушунилади. Ишлаб чикаришни бир маромда ташкил этиш кўпгина корхоналарда асосан ойнинг бошида бкладиган бекор туришларни камайтиришга, хайбаракаллачилик вактида хосил бўладиган бракни камайтиришга, иш вактидан ташкари бўладиган бехуда тўпламларни йўкотишга ойнинг бошида бўладиган осойишталик ва ойнинг охирида бўладиган ўринсиз шошма-шошарлик натижасида юзага келадиган хамда ишлаб чикаришнинг меъёрдан четга чикиши натижасида хосил бўладиган кушимча харажатларнинг камайишига олиб келди. Бундан ташкари махсулотни ўз вактида етказиб бермаганлик учун тўланадиган жарима камаяди.
Корхоналарда ишлаб чикаришни бир маромда олиб бориш шакллари турлича бўлиши мумкин. Масалан, бир хил махсулотни оммавий паток усулида ишлаб чикарадиган корхоналарда бир маромда ишлашни кўрсатадиган кўрсаткич сифатида хар ўн кунликда ойлик режага нисбатан ишлаб чикариладиган махсулотнинг салмоғи олинади. Агар корхонада хар ўн кунда ойлик топширикнинг учдан бир кисми бажарилса, бундай корхона ойнинг охирида хайбаракаллачиликка йўл қўймайди.
Агар ишлаб чикариш даври (цикл) узокка тузиладиган индивидуал ва майда серияли ёки ишлаб чикариш мавсумий характерга эга бўлса, у холда корхонанинг бир маромда ишлашини бир йил давомида узлуксиз бахолаб бўлмайди.
Бир маромда иш юритишнинг умумлашган кўрсаткичи бўлиб бир меъёрда ишлаш коэффициенти хисобланади, у жадвал бўйича махсулот ишлаб чикариш режаси бажарилган кунларни умумий иш кунига бўлиш билан аникланилади, одатда ой хисобида. Масалан, Таҳлил килинаётган ойда 26 иш куни бўлса, ундан 22 кун мобайнида корхона белгиланган жадвал асосида махсулот ишлаб чикарган. Демак. Бир меъёрда ишлаш коэффициенти 0,84 (22/26) ташкил этди. Ушбу ракам корхонанинг бир меъёрда махсулот ишлаб чиқармаганлидан далолат беради.
Бир меъёрда иш юритишнинг энг оптимал кўрсаткичи бирга тенг бўлади ундан ортик бўлиши мумкин эмас. Демак, у ёки бу муддат мобайнида бизнес-режанинг орттириб бажарилиши корхонанинг бир меъёрда ишлашини таказо этмайди. Балки умуман товар махсулоти ишлаб чикариш бизнес-режасининг бажарилишини кўрсатади. Таҳлил учун керакли маълумотлар режа бўлимидан олинади, зеро маълумотлар йиллик хисоботда берилмайди. таҳлил учун куйидаги жадвални тузиш тавсия килинади (9-жадвал).
9-жадвал.
Бир маромда маҳсулот ишлаб чиқаришни
таҳлил қилиш
(фоиз хисобида)
Ой-лар
|
Кўрсаткичлар
|
ўн кунликлар
|
Жа-ми
|
|
I
|
II
|
III
|
Д
Е
К
А
Б
Р
|
1. Бизнес-режа бўйича ишлаб чиқариладиган маҳсулот
2. Хақиқатда ишлаб чиқарилган маҳсулот
3. Бизнес-режа хисобига
4. Бир маромда маҳсулот ишлаб чиқариш коэффициенти
|
33
22,8
22,8
0,891
|
33
30,1
30,1
0,912
|
34
47,1
34,0
1,0
|
100
100
86,9
0,869
|
Жадвалдаги маълумотлардан кўринишича, корхона маҳсулотни бир меъёрда ишлаб чиқармаган. Биринчи ўн кунликда бир маромда ишлаш коэффициенти 0.691 (22,8 : 33), иккинчи ўн кунликда 0,912 (30.1 : 33), факат учинчи ўн кунликда 1 га тенг бўлди. Шунинг учун корхонанинг бу борадаги фаолиятини яхши даражада, деб эътироф этиб бўлмайди.
Таянч сўзлар
Маромийлик, ишлаш коэффиценти, меъёр, бир маромда ишлаш коэффиценти
Такрорлаш учун саволлар
Маромийлик деганда нимани тушунасиз?
Бир маромда ишлаш коэффиценти қандай аниқланади?
Маромийлик коэффиценти нимага тенг?
Бир маромда ишлаш деганда нимани тушунасиз?
Кўрилган корхонанинг хулосасини келтиринг?
Фойдалиниладиган адабиётлар:
1. Вахобов А.В., Ибрагимов А.Т. «Молиявий ва бошкарув Таҳлили» Фарстлик. Т.: “Шарк” 2005й.
2. Пардаев М.К. “Молиявий Таҳлил”
3.Ергашев Е. “Иктисодий ва молиявий Таҳлил” Т.; “Молия” 2000й.
4.Абдуллаев А. Ва бошкалар “Иктисодий Таҳлил” 100 савол ва жавоб
Т.; “Мехнат” 2001й.
Интернет маълумотлари
http:// www. accounting. rut gars. edu
http:// www. accounting web. com/
http:// www. buhgalteria. com. ua
http:// www. 1c. ru
http:// www. gaap. ru
Do'stlaringiz bilan baham: |