Mambetsalieva Sandug'ash Polatovnanin'

Kurs jumistin' obyekti. Analiz qilinatug'in elementti bul usil ja'rdeminde u'lken aniqliqta tabiw ushin analiz qilinatug'in eritpeni birdey mug’darda qosimsha qosiw qosiw menen emes, balki birneshe qiyli mug’dardag’i qo’simshalar qosiw menen fotometrlew kerek. Bu usil menen analizni to’mendegishe a'melge asiriw metodikasi usinis etiledi

I BAP. A'DEBIYATLARG'A SHOLIW.

I.1 Jalinli fotometriya haqqinda uliwma tu'sinik.

Atom – emission jalinli fotometriya metodi emission spektral analizdin' variantlaridan biri esaplanadi ha'm onin' tiykarinda analiz qilinatug'in zat quramin kiriwshi atomlardin' nur shig'ariw spektrlari jatadi.

Analiz qilinatug'in zat birer bir qolay eritiwshi ja'rdeminde eritiledi, o'lshew kolbasina saling'an ha'm taza eritiwshi ja'rdeminde o’lshew kolbasinin' belgi sizig'ina deyin suyultiriladi. Payda bolg'an eritpe u'plegish (ijektor) ja'rdeminde turaqli ra'wishte yag'niy u'zliksiz ha'm bir normada gaz gorelkasi jalinina u'plenedi.

Fotometriya (foto. ha'm metriya) — fizikaliq optikanin' dereklerinen shig'ip , tu'rli ortaliqlarda tarqalatug'in ha'm deneler menen oʻzara taʼsirlesetug'in optikaliq nurlaniwdin' energetik koʻrsetkishlerin u'yrenetug'in boʻlimi. Fotometriya fotometrik shamalardi oʻlshewdin' eksperimental usillari ha'm a'sbaplari ha'mde sol shamalarg'a tiyisli teoriyaliq nizamlar ha'm esaplarin oʻz ishine aladi..Fotometriyaniin' tiykarg'i energetik tu'sinigi nurlaniw ag'imi F(, bolip onin,' fizikaliq maʼnisi elektromagnit nurlaniw tasiytug'in ortasha quwwat esaplanadi.. Tar maʼniste F. deb, jariqliq shamalari dizimine tiyisli jaritilg'an , jariqliq ku'shi, aniqliq ha'm t.b. kiredi.

Shamalardi oʻlshew ha'm esaplaw tu'siniledi. Fotometrik shamalardin' nurlaniw tolqin uzinlig'ina baylanislig'i ha'm energetik shamalardin' spektral tig'izliqlarin. u'yreniw spektrofotometriya ha'mde spektroradiometriya mazmunin quraydi. F.tin' tiykarg'i nizamin I.Kepler 1604 jili taʼriyplegen.: Jer 1 R (bunda Ye — jariqliq ku'shi bolg'an jariqliq orayinan aralig’inda jaritilg'an). Fotometriya usilin P. Buger eksperimental tiykarlap bergen.

Zatlar ha'm denelerdin' fotometrik qasiyetleri oʻtkiziw koeffitsienti t, qaytariw koeffitsienti r ha'm jutiw koeffitsienti a menen xarakterlenedi. Bir jiyemnin' oʻzi ushin t + r + a=1 qatinas orinli. nurlaniwdin' jin'ishke da'stesi zat arqali oʻtiwinde nurlaniw ag'iminin' pa'seyiwi Buger — Lambert — Ber nizami arqali aniqlanadi. Fotometriya usillari astronomiyada spektrdin' tu''rli diapazonlarinda nurlaniwshi kosmik dereklerdi u'yreniwde jariqliq texnikasinda, signalizaciya texnikasinda, astronomiya, astrofizika ha'm t.b da qollaniladi.

Elektromagnit nurlar ta'sirinde zatti (nur shig'ariw, nurdi jutiw, tarqatiw,, sindiriw, nurdi polyarlandirie siyaqli optik qasiyetlerdi o’lshewge tiykarlang'an usillar analizdin' optik usillari dep ataladi. Optik analiz usillari to'mendegishe ta'riyplenedi; U'yrenetug'in obyektke ko're atom molekulyar spektral analiz elektromagnit nurlardin' zat penen ta'sirlesiw qasiyetine ko're atom-adsorbsion analiz - gaz fazasinda zat atomlarinin’ monoxromat nur jutuwi, mission spektral analiz zat ta'repinen shig'arilatug'in nur intensivligi, jalinli fotometriya - qozg'atiwshi gaz jalini ta'sirindegi nur shashiw molekulyar absorbsion analiz zat molekulalari yaki ionlari ta'repinen jutilg'an nur mug'dari..Lyuminessent analiz - lyuminessensiya intensivligin o„lshew, nefelometrik analiz - dispers dizim shashqan nur intensivligin, turbidimetrik analiz dispers dizim arqali o'tken nur intensivligin o„lshew ha'm basqalar.. Jariqliqti jutiliw nizamin ha'm onnan shetleniw sebepleri.jariqliqti jutiwi Lambert-Buger-Ber nizamina tiykarlanadi. Bul nizamg'a ko're jariqliqti jutiliwi jariqliq o'tip atirg'an kyuveta qalinlig'ina ha'm jariqliq jutiwshi zat konsentraciyasina tuwri proporcional.

lg J₀ / J = k· C· l

A = k· C· l

yaki

A = 10 - k· C· l

A- optik tig'izliq

J₉- kyuvetag'a kiriwshi nur intensivligi

J – kyuvetadan shig'iwshi nur intensivligi

k- jariqliqti jutiliw koeffitcienti ( εm yaki E% )

C- konsentraciya

l- kyuveta qalin’lig’i

Analiz qilinatug'in zat birer bir qolay eritiwshi ja'rdeminde eritiledi, o'lshewp kolbasina saling'an ha'm taza eritiwshi ja'rdeminde o'lshew kolbasinin' belgi siziqqa deyin suyultiriladi. Payda bolg'an eritpe u'plegish (ijektor) ja'rdeminde , turaqli ra'wishte yag'niy uzliksiz ha'm bir normada gaz gorelkasi jalinina u'plenedi.Bunda gaz gorelkasinin' jalini ha'm turaqli ra'wishte bir normada turiwi sha'rt.. Jalinnin' joqari temperaturasi ta'sirinde eritiwshi birden buwdan ketedi ha'm duzdin ' mayda bo'leksheleri qaladi ha'm bul bo'leksheler atomlarg'a deyin tarqaladi. Bunda atomlardin' bir bo'legi joqari kvant energetik halatqa deyin qozg'aladi. Qozg'algan atomlar normal halatqa o'tip ha'rbir elementtin ' o'zi ushin o'z aldina xarakterli belgili tolqin uzinlig'ina ega bolg'an nurdi shig'aradi.

Monoxromator yaki ruglik filtri ja'rdeminde uluma jariqliq ag'iminan aniqlanatug'in element ushin xarakterli ma'lim tolqin uzinlig'ina iye bolg'an nurlar ajraladi. Ajratilg’an monoxromatik nurdin’ intensivligi fotoelement yаki foto ko'beytirgish ja'rdeminde o'lshenedi. Jalinnin' janiw rejimi, eritpenin' jaling'a u'plegish tezligi ha'm onin' disperstsiyalaniw da'rejesi o’zgermes bolg'anda bul monoxromatik nurdin' intensivligi ha'm eritpe quramindag'i aniqlanatug'in element kontsentraciasi arasinda proportsionalliqqa jaqin bolg'an, ayrim kontsentraciyalar aralig'inda siziqli funkcional baylanis bar. Bul baylanis tiyisli elementti mug'dardi aniqlaw ushin tiykar boladi [1].

Jalinnin' sirtqi (temperaturasi biraz pa's bolg'an) qatlaminda nur shig'ariw spektrinin' toliq jutiliwi aniqlanatug'in element atomlari ayirim bo'leginin' ionlaw yaki atomlaniwina berilmeytug'in birikpege baylanis arqali nurlaniw intensivligi ha'm eritpedegi tiyisli element kontsentraciyasi arasindag'i proportsional baylanis buziliwi mu'mkin.Bul hadiyselerdin' tabiw aniqlig'ina tosqinliq etiwshi ta'siri arnawlu isleo shig'ilg'an usillar ja'rdeminde minimumg'a jetkiziledi. Jalinli fotometriya metodi ekspress metodi bolip , bul metod penen 50 ge jaqin elementti (ha'zirgi zaman jalinli fotometrik asbaplari ja'rdeminde 100 dan ortiq elementlerdi ju'da' tez aniqlaw mumkin. Bunday asbap hazirgi kunde Shortan gaz ximiya orayliq laboratoriyasinda bar ha'm ) ju'da' tez aniqlawg'a imka'n beredi. Metodtin' sezgirligi u'lken bolip , ol element tabiatina hamde aralaspa quramina baylanisli.. Eger janilg'i sipatinda ta'biiy gaz yaki propan ha'm butan aralaspasi, oksidlewshi gaz sipatinda sig'ilg'an hawa jumsalsa. jalinnin' temperaturasi 1800 – 20000 C (gorelkanin' janiw sharayatina ko're atirapinda boladi. Bunday temperaturada tek siltili ha'm siltili jer metallari atomlari qozg'algan halatina o'tedi.Qalg'an elementler bolsa o'zlerinen nur shig'armaydi ha'm sol menen birge an'sat qozg'algan halatqa o'tetug'in elementlerge (siltili ha'm siltili jer metallari) tosqinliq bermeydi..Sonin' ushin jalinli fotometriya siltili ha'm siltili jer metallardi ha'r tu'rli obyktlerde aniqlawda o'z aldina a,'hmiyetke iye boladi. Ol geologiyada, geoximiyada, biologiyada, meditsinada, metallurgiyada ha'm ximiya sanaatinda ken' ko'lemde qollaniladi.

Eger qiyin qozg'aliwshan' elementlerdi aniqlaw talap etilse ol halda joqari temperaturali jalin qollaniladi.Bunin' ushin janilg'i sipatinda acetilen yaki vodorod gazlar, oksidlewshi gaz sipatinda bolsa taza kislorod qollaniladi

Bunda atomlari tiykarinan, tek normal halatqa jaqin bolg'an kvant qabati halatina deyin qozg'alg'an halatqa o'tedi ha'm sonin' ushin spektral siziqlar sani elektr qabati kondensaciyalang'an elektr ushqini ja''rdeminde qozg'alg'an halatina o'tkizilgenligine qarag'anda ju'da ko'p ese kem.

Demek jalinli fotometrik analizda belgisiz elementlerdin' tosqinliq beriw itimallig'i klassik spektral analiz usili menen da'l sonday aniqlawlarg'a qarag'anda ju'da' kem. Bunnan tisqari jalinli qozg'aliwda elektr yoyi yaki elektr ushqini ja''rdeminde qozg'aliwina qarag'anda ha'mme jiyindis nurlaniwlardan kerekli spektral siziqlardi ajratiw imkaniyati birqansha joqari ha'm an'sat boladi.

Aniqlanatug''in zat quramina kiriwshi qandaydir element kontsentraciyasin aniqlaw ushin fotoelement shinjirindag'i o'lshengen tok ku'shi ma'nisi boyinsha uchta ha'r tu'rli usildan paydalaniladi.

Bir yaki bir neshe standart penen salistiriw.

Da'rejelengen grafik usili.

Standart qosimsha qosiw usili.

Jariqliqti o’tkiziw (optik tig'izliq ). Fotometrik asbaptin' o’lshew qurilmasi a'dette jariqliq o’tkiziw koefficienti. T nin' barliq ma'nislerinde qatelik ΔΤ g'a iye boladi. Sog'an baylanisli ra'wishte optik tig'izliq birliklerindegi qatelik ΔΑ barliq araliqta birdey bolmaydi. Sol sebepli bazi maselelerdi sheshiwde optik tig'izliqtan ko're o’tkiziw koeffitsentinen paydalaniw qolayraq boladi. Bul jerde qa'tellik ΔΤ birdey bolg'anda aniqlaniwshi kontsentraciyanin' toliq qateligi ΔC eritpe kontsentraciyasi artiwi menen ko'beyip baradi;

ΔC₂ > ΔC₁

bolsa da

ΔT₂ = ΔT₁

Salistirma qa'telik ΔC/S kontsentraciyasi artiwi menen kemeyedi ha'm toliq qatelik ΔC artiwi menen ko'beyedi. T nin' qanday ma'nislerinde salistirmali qatelik ΔC/S minimal boliwin aniqlaw ushin to'mendegi ten'lemeni ko'rip shig'amiz:

— lg T = A = ε ∙ C ∙ ι

An'latpag'a muwapiq oni differenciallap

dT/dc =2,3T ∙ ε ∙ ι

ni keltirip shig'aramiz. (1) ha'm (2) ten'lemelerdi birlestirilse

dC dT∙ ε ∙ ι dT ΔC

yaki

C ε ∙ ι ∙ 2,3T lgT TlnT C TlnT

ΔΤ nin' ma‘lim ma'nislerinde T ga turli san ma'nislerin berip ten'leme (3) arqali salistirmali qatelik ΔS/S ti esaplap shig'iw mu'mkin. Bunday esaplaw na'tiyjeleti grafik ko'rinisinde ko'rsetilgen. Onnan ko'rinadi, T nin' ju'da' kishi ha'm ju'da' u'lken ma'nislerinde salistirmali qatelik artadi eken. T nin' ortasha ma'nislerinde iymek siziq minimum arqali o'tedi. Jariqliq jutiwshi qatlamnin' qalinlig'i. Buger – Lambert – Ber ten'lemesine ko’re optik tig'izliqtin' ma'nisi qatlam qalin'lig'ija tuwri proporcional. A = Ξ ∙ C ∙ ι basqa halatlar birdey bolg'aninda qatlam qalinlig'i ortasha menen optik tig'izliq ta demek, sezgirlik ha'm ortasha kerak.boladi Biraq qatlam qalinlig'i (optik jol uzinlig'i) artqaninda jariqliqtin' shashiliwi menen baylanisli a'sirese eritpeler menen islegende ko'beyedi. Qatlam qalinlig'i 5 sm den artiq bolg'an kyuvetalar, a'dettev fotometrik aniqlawlar ushin qollanilmaydi

Zatlardin' tu'rli materiallarinda qosimsha tarizinde bolatug'in ju'da' az mug'dardag'i (ta'sirin ) aniqlaw hallari analitik praktikada tez – tez ushrap turadi. Ma'selen, texnik taza metallarda bolatug'in qosimshalardin' mug'dari procenttin' min'lap bir u'lesleri menen o'shenedi; reaktiv sulfat kislotada qosimsha tarizinde bolatug'in temir yaki xlordin' mug'dari procenttin' on min'nan bir u'leslerinen artiq bolmawi kerek ha'm t.b.

Elementlerdin' sonday qadar o'z mug'darlarin tartpa ha'm ko'lemli analizdin' a'detdegi metodlari menen a'melde aniqlaw mu'mkin emes, sebebii olardin' eritpedegi kontsentraciyalari jeterli da'rejede boliwi ushin tiyisli zatlardan analizge ju'da' ko'p mug'darda tartip aliw kerek boladi. Bunday hallarda analizdin' arnawli metodlarinan paydalaniladi, sol metodlardan biri kolorimetriya metodi esaplanadi [9,10,11]

Jariqliq dereklerindegi joqari temperatura (min,'lap ha'm onmin'lap gradus) ta'sirinde ko'pshilik zatlardin' molekulalari atomlarg'a tarqaladi. Sonin' ushin emission usillar tiykarinan atom analizi ushin ha'm kemnen-kem hallarda molekula analizi ushin xizmet qiladi. Jariqliq dereginin,' nurlaniw u'lgide qatnasiwshi barliq elementler atomlarinin' nurlaniwinan jig'iladi.Analiz ushin ha'r bir elementtin' nurlaniwin o'z aldina u'yreniw kerek. Bug'an optik spektral asba'plar arqali a'melge asiriladi.. Olarda tolqin uzinlig'i tuwrisindag'i jariqliq nurlari bir – birinen fazada ajratiladi. Jariqliq dereginin' tolqin uzinliqlari boyinsha ajratilg'an nurlaniwi spektr dep ataladi.

I = a׳ ∙ a ″ ∙ C = a ∙ C

Ta'jribede gu'zetilgen baylanislardi Lomakin ten'lemesi aniq ko'rsetedi.

I = a ∙ CV

Bunda nur jutiw koefficienti – a kontsentraciyag'a baylanisli boladi.

Mug'darli spektral analiz a'meliyatinda, a'dette o'z aldina siziqtin' intensivliginen emes, ba'lki tu'rli elementlerge tiyisli bolg'an eki spektr siziqlari intensivlikleri qatnasinan paydalaniladi. Sonday qilip, elementtin' kontsentraciyasi menen baylanisli bolg'an qasiyeti tarzinde aniqlaniwshi element sizig'i intensivliginin' sol spektrdag'i basqa element sizig’inin' intensivligine qatnasinan paydalaniladi.

Aniqlaniwshi element sizig'i a'dette analitik siziq dep ataladi ha'm onin' intensivligi Ia menen belgilenedi, yaki oni aralaspa sizig'i delinip, intensivligi Iar menen belgilenedi. Ekinshi siziq a'datte salistiriw sizig'i delinedi ha'm ol intensivlikler qatnasi tek aniqlaniwshi zat kontsentraciyasina baylanisli biraq qozg'atiw sharayatina ha'm spektrdi kiritiwge baylanisli bolmaytin etip tan'lanadi. Bazibir tekseriliwshi u'lgige ishki standart, yag'niy sizig'inan salistiriw sizig'i ta'rizinde paydalanilatug'in element kiritiledi. Quraminda birer elementtin' mug'dari ko'p bolatug'in u'lginii analiz qiliwda salistiriw sizig'i sipatinda a'dette sol elementtin' sizig'i tan'lanadi. Ma'selen, polatlardi analiz qiliwda salistiriw sizig'i sipatinda temir spektrinin' sizig'inan paydalaniladi. Salishtiriw sizig'inin' intensivligi It penen, eger siziq negizge tiyisli bolsa oni negiz sizig'i deb atap Uneg penen belgilenedi.

Bul halda analitik siziq ha'm negiz sizig'i ushin Lomakin ten'lemesi to'mendegishe boladi:

I_nam= a׳ ∙ Cβ_nam I_neg = ∙ a ″ ∙ CV_neg

yaki olardin' qatinaslari

I_nam a׳ ∙ Cβ_nam a׳ ∙ Cβ_nam∙ Cβ_nam = a ∙ CβI_neg a ″ ∙ CV_neg a ″ ∙ CV׳_nam

Bul ten'leme intensivlikler qatnasi ha'm elementtin' u'lgidegi kontsentraciyasina tiyisli ekeninil ko'rsetedi. Bul mug'darli spektral analiz usillarinin' tiykarg'i tenlemesi esaplanadi.

Zattin' kontsentraciyasi menen spektr siziqlarinin' intensivligi arasindag'i baylanisliliq a'melde etalonlar ja'rdeminde tabiladi. Ximiyaliq qurami aniq ma'lim bolg'an zatlar ha'm materiallardin' u'lgileri etalon delinedi. Etalonlarg'a to'mendegi qatan' talaplar qoyiladi:

1) qurami, tayyarlaniwi, isleniwi, formasi ha'm basqa ko'rsetkishleri boyinsha etalonlar sol shiykizatlar arqali yaki o'nimlerdin' tekserilip atirg'an u'lgilerine toliq tuwri keliwi kerek;

2) etalonlar o'zinin' ximiyaliq qurami ha'm du'zilisi boyinsha basqa bir jinisli boliwi mu'mkin.

3) etalonlardin' ximiyalıq quramı tu'rli analitik usıllarda ha'm tu'rlishe laboratoriyalarda bir- birine qatinasisiz tu'rde tekserilgen bolıwı kerek.

Birinshi, en' a'piwayı ha'm usının' menen birge anıqlıg'ı kemrek usıl boyinsha, anıqlanatug'in elementtin' bir standart eritpesi tayarlanadı. Bul standart eritpede mu'mkin shekem ha'mme biygana elementler quramı ha'm mug'darı shama menen analiz etiletug'in eritpe quramı menen birdey etip alınadı. Da'slep standart eritpe vst jalıng'a pu'rkelip fototok ku'shi o'lshenedi keyin bolsa tap sonday sharayatta analiz etiletug'in eritpe fototok ku'shi o'lshenedi. Anıqlanatug'ın element kontsentraciyası to'mendegi formula arqalı esaplanadı :

C_x= C_st I_x / I_st

Bunda C_st - anıqlanatug'ın elementtin' standart eritpedegi kontsentratsiyası ;

C_x- analiz etiletug'ın elementti eritpedegi kontsentraciyası ;

I_st- standart eritpe fototok ku'shi;

I_x - analiz etiletug'ın eritpe fototok ku'shi;

Eger I_st - dı' tabılg'an ma'nisi I_x - dın' ma'nisinen u'lken pariq qilsa, ol halda tabıw anıqlıg'ın asırıw ushın kontsentraciyası S_x - g'a jaqın bolg'an ekinshi standart eritpe tayarlanadı ha’m ha'mme o'lshewler ta'kirarlanadı ha'm tag'ı qayta S_x esaplanadı ha'm bunday standart eritpeler bir neshe ma'rte tayarlaniwi da mu'mkin, bunın' menen bul usıldın' anıqlıq da'rejesin asırıw mu'mkin.

Jalınnin' temperaturası artqan ta'repke qo'zg'algan atomlar sanı da arta baradı.

A'melde qollanılatug'ın gaz qospaların jalın temperaturası ju'da' ba'lent emes (hawa atmosferasında 1900°S tan 2250°C ge shekem, kislorod atmosferasında qosılg'anda ˜2700°C tan 4580°S ge shekem ). Sol sebepli atomlarda orınlanatug'in qo'zg'algan jag'daylar sanı ko'p bolmag'anı sebepli, nurlanıw spektrida sanaqlı spektral sızıqlar payda boladı ha'm spektrni talqin etiw an'satlasadi. Elektr tok ta'sirinde payda bolg'an emission spektrda sızıqlardı ko'pligi ha'm u'stpe-u'st tu'skeni olar talqinin qıyınlastıradı. Jalınlı fotometriyada a'dette hawanın' atsetilen menen qospası (˜1840°C) yamasa kislorodtı atsetilen menen qospası (˜2955°C) qollanıladı. Atom spektrda sızıqlardı aytıw emission spektrlarni basqa tu'rlerindegi sıyaqlı atqarıladı.

Jalınlı atom - absorbsion fotometriya (jalınlı atom - absorbsion spektrometriya). Usıldın’ ma’nisi to'mendegishe:

Quramında anıqlanıwshı ximiyalıq element (natriy, kaliy ha'm t.blardi saqlag'an elementtın' eritpesi aerozol halda jalıng'a u'plenedi. Jalınnin' joqarı temperaturası ta'sirinde analiz atırg'an u'lgi bo'leklenip atomlarg'a ajraladi`. Jalınnan, anıqlanıwshı elementtin' rezonans nurlanıwına uyqas, qozg'atıwshı nur o'tkeriledi. Qozg'atıwshı nur deregi retinde, anıqlanıwshı element atomlarin rezonans qozg'alıwına sa'ykes keletug'in nur shıg'arıwshı lampa qollanıladı. U'lgi bo'lekleniwi na'tiyjesinde jalinda payda bolg'an, element atomlari (eger qo'zg'almag'an tiykarg'ı energetikalıq jag'dayda bolsa ) tek sol elementke ta'n rezonans nur fotonlarinda utadı. Mısalı, qo'zg'almagan natriy atomlari basqa ximiyalıq elementler emes, bálki áyne natriy atomlarinin' rezonans nurlarinda utadı.

Qo'zg'almag’an atomlarga qozg'atıwshı nur bo'lek jutiliwi esabına, jaqtılıg'i, jalindag'i anıqlanıwshı element atomlarin konsentraciyasına baylanıslı tu'rde, azayadı. Anıqlanıwshı ion konsentraciyası qanshalı joqarı bolsa, jalınnan o'tken nurdin' jaqtılıg'ı sonshalıq azayadı.

Qozg'atıwshı derekten chiqqan nur jaqtılıg'ı jalınnan o'tkennen kemeymese bul halatta analiz qilip atirg'an u'lgide, rezonans nurlanıwı belgilengen element joq ekenliginen derek beredi. Jalında analiz atırg'an elementten o'tken rezonans nur jaqtılıg'ın kemeytip analiz atırg'an u'lgide tekserilip atırg'an element a'meldegi ekenligin an'latadı.

Anıqlanıwshı elementtin' analiz qilip atırg'an eritpedegi konsentraciyalarının' ma'lim aralıg'inda rezonans nur jaqtılig'in azayıwı jalındag'i nur jutiwshi atomlar sanına,, eritpe konsentraciyasına tuwrı proporcional, yag'nıy konsentraciya artqanda nurdi jutiliw mug'darı artadı hám jalınnan o'tken nur jaqtılıg'ı azayadı. Analiz etiletug'ın u'lgidegi elementtin' mug'darlıq analizi sog'an tiykarlang'an boladi.

Atom - abosorbsion spektroskopiya - farmakopeya usılı bolıp, da'ri o'nimlerdegi elementti ashıwg'a salıstırg'anda onı mug'darın anıqlaw ushın ko'birek qollanıladı. Mısalı : vismut nitrat tıyanaqlı duzı 4 Bi (OH)₂ NO₃ * BiO (NO₃) • BiOOH quramındag'i siltili ha'm siltili jer metallari, mıs, gu'mis, qorg'asınlardı anıqlawda qollanıladı.

Jalın - fotometriya usılında (atseton + hawa jalıni ha'm shıyshe optikalıq spektrofotometrde) birpara elementlerdi ashıw ha'm anıqlaw ushın usınıs etilgen, spektrning ko'rinetug'ın salasındag'i atom spektral sızıqlardın' tolqın uzınlıqları, ultrafiolet ha'm ko'rinetug'in salasındag'i jalınnin' sırtqı (temperaturası biraz to'men bolg'an ) qatlamında nur shıg'arıw spektrinin' bo'lek jutiliwi , anıqlanatug'in element atomlari ayırım bo'leginin' ionlaw yamasa atomlaniwina berilmeytug'in birikpege baylanısıw sebepli nurlanıw intensivligi ha'm eritpedegi tiyisli element kontsentraciyası arasındag'i proporcional baylanısıw o'zgeriwı mu'mkin.

Bul ha'diyselerdin' tabıw anıqlıg'ına irkinlis beretug'ın ta'siri arnawlı islep shıg'ıl'an usıllar ja'rdeminde minimumg'a jetkiziledi.

Jalınlı fotometriya metodı ekspress metodı bolıp, bul metod menen 50 ge jaqın elementti (ha'zirgi zaman jalınlı fotometrik a'sbapları ja'rdeminde 100 den artıq elementlerdi ju'da' tez anıqlaw mu'mkin. Bunday a'sbap ha'zirgi ku'nde Shortan gaz ximiya kompleksinin' oraylıq laboratoriyasında a'meldegi) ju'da' tez anıqlawg'a mu'mkinshilik beredi. Metodtin' bayqag'ishlıg'i u'lken bolıp, ol element ta'biyatına ha'm de qospa quramına baylanıslı.boladi.

O’lshewdin’ shegarasina jaqin konsentraciyali eritpelerdi teksergende a’sbaptin’ strelkasi shkalanin’ 20 dan kem bolmag’an bo’legin iyelewi kerek. Sol haldag’I o’lshew na’tiyjesi ortasha kvadratik shetleniw ma’nislerinin’ bes esesine tuwri keledi.

Analiz sharayati tekseriliwshi sistemanin’ qasiyetlerine ha’m qollaniliwshi fotometrik qasiyetlerine qarap tanlanadi.Aniqlanatug’in zat quramina kiriwshi qandaydir element konsentraciyasin aniqlaw ushin fotoelement shinjirindag’I o’lshengen tok ku’shi ma’nisi boyinsha u’sh tu’rli usildan paydalaniladi:

1. 
   Bir yaki birneshe standart penen salistiriw;
   
2. 
   Da’rejelengen grafik usili;
   
3. 
   Standart qosimsha qosiw usili.