|
Darsning mavzusi: “Susambil” nomli ertak asosida rasm ishlash.
Darsning vazifalari: O`quvchilarning ijodiy qobiliyatlari va badiiy didlarini o`stirish. Qalam va mo`yqalamda ishlash malakalarini rivojlantirish. Rasmda ertak mazmunini ifodalashga o`rgatish.
Darsning jiHozlanishi: R.Levitskiyning “Susambil” nomli o`zbek xalq ertagiga ishlagan illyustratsiyasining reproduksiyasi. SHu ertak asosida boshqa sinf bolalari ishlagan rasmlardan namunalar, xomaki rasmlar. Bo`ri, eshak, xo`roz, xo`kiz, kalamush, ari kabilarning rasmlari. Qog`ozdan ishlangan o`yinchoqlar yoki plastmassadan tayyorlangan o`yinchoq nusxalari, Hayvonot dunyosiga bag`ishlangan diafilm, multfilm slaydlar.
Darsning mazmuni: O`qituvchi avvalo “Susambil” nomli ertakni so`zlab beradi. So`ngra ertakdagi eng qiziqarli voqealarni bolalardan so`raydi. Ma`lum bo`lishicha, ertakning qiziqarli joylari quyidagilar Hisoblanadi: eshak, Ho`kiz va xo`rozni o`z uylarini tashlab chiqib ketishlari, bu Hayvonlarni yo`lda kalamush, ari bilan do`stlashuvi, bo`rilar podshosini Hayvonlarni tutib keltirish Haqidagi buyruq berayotgani, bo`rilar bilan Hayvonlarning jangi, bo`rilar qochib o`z podshosiga bo`lgan voqeani gapirib berayotgani va boshqalar.
O`qituvchi so`zida davom etib, rassom R.Levitskiyning “Susambil” ertagiga ishlangan rasmi yuzasidan suHbat o`tkazadi.
32- rasm. Rasmda “Susambil” ertagidagi bo`rilar podshosi bo`rilarga eshak bilan Ho`kizni tutib keltirish Haqida buyrug`i tasvirlanganligini gapirib beradi. Rassom rasmda bo`rilardan tashqari daraxt, tog`, daryo, maysalarni tasvirlash orqali Susambilning niHoyatda chiroyli joy ekanligini ko`rsatib bergan. O`qituvchi illyustratsiyalar bilan bir qatorda bolalar yoki o`zining shu ertakka ishlangan rasmlarini ko`rsatishi va taHlil qilishi bolalarning ertak Haqidagi tasavvurlarni boyitadi, soHaga bo`lgan ishtiyoq, xavaslarini oshiradi.
O`qituvchining bu darsda kompozitsiya yuzasidan beradigan maslaHatlari niHoyatda muHimdir. Bunda o`qituvchi bolalarga rasmda ertakdagi qaysi voqeani, qanday Hayvonlarni, qanday manzarani (tog`, daryo, daraxt va Hakozo) tasvirlamoqchi ekanligini o`ylab olishlari Haqida maslaHat beradi. So`ngra chiziladigan Hayvonlar, daraxt, tog`, daryo, ko`llar qog`oz yuzasining pastki qismiga joylashtirilishi, birinchi planda nima, ikkinchi va uchinchi navbatda nimalar va qanday tasvirlanishi Haqida to`xtaladi.
Bolalar faoliyatini to`g`ri yo`naltirish, ishlanadigan kompozitsiyalarni badiiy jiHatdan yuksak va mazmundor bo`lishi uchun ertakdagi biror voqeaga ishlangan kompozitsiya nusxalarini ko`rsatish maqsadga muvofiqdir. 33-rasm. Masalan, bo`rilar bazmini uch xil nusxadagi kompozitsiyasi ko`rsatiladigan bo`lsa, birinchi nusxalardagi rasmda ishtirok etadigan obraz va detallar qolgan ikkala variantda Ham tasvirlanadi. Biroq ular Har bir rasmda boshqacha kombinatsiyalangan bo`ladi. Bu rasmlarni ko`rsatish orqali o`qituvchi ertakdagi birgina voqea yuzasidan juda ko`p xil kompozitsiyalar ishlash mumkinligini dalillaydi namoyish etadi.
So`zining oxirida o`qituvchi rasmni bo`yashni tabiat manzarasidan boshlash, so`ngra Hayvonlarning rasmlariga o`tish va qanday ranglar bilan bo`yalishini maslaHat beradi.
Bolarar mustaqil ishlar jarayonida o`qituvchi tayyorlagan katta o`lchovdagi ko`rgazmali quroldan (Hayvonlar tasviridan) foydalanadilar. Amaliy ish jarayonida o`qituvchi bolalarga yordam ko`rsatadi.
Dars eng xarakterli rasmlarni ajratib olish va ularni o`quvchilar bilan birgalikda taHlil qilish bilan yakunlanadi.
Sinf ishini bo`yab tugallash uyga vazifa qilib topshiriladi.
Haykaltoroshlik kompozitsiyasi mashg`ulotlariga boshlang`ich sinflarda aloHida o`rin ajartilgan. Ularga Hayotiy mavzularda, shuningdek, ertak, Hikoya, masal mavzulari asos qilib olinadi. SHuningdek, Haykaltoroshlik kompozitsiyasi mashg`ulotlari uchun loydan yasalgan o`zbek xalq o`yinchoqlari an`analari asosida mazmunli Haykalchalar ishlash mavzulari Ham beriladi. Bunday mavzular qatoriga "Tuya va bo`taloq", "Ikki echki", "Poyga" kabilarni kiritish mumkin. Mazmunli Haykalchalar bolalar uchun qiyinlik qilganligi uchun topshiriqlar jamoa bo`lib bajariladi, bunda kompozitsiyada ishtirok etuvchilar, shuningdek ijodiy guruHlar soni va Har bir o`quvchining vazifasi belgilanadi. Masalan, "Tuyalar karvoni" mavzusida Haykaltoroshlikdan kompozitsiya ishlanadigan bo`lsa, mavzuga doir karvonboshi, 5-6 tuya (yuklari bilan) bir it, bir eshak Haykalchalarini ishlash kerak bo`ladi. Ularning Har birini bittadan o`quvchiga topshiriladi.
Ishlar tayyor bo`lgach, avvaldan kelishib olingan kompozitsiya loyiHasi bo`yicha Haykalchalar joy-joyiga qo`yiladi. Bunda karvonning eng oldida it, keyin eshak minib olgan karvonboshi, oxirida yuklangan 5-6 tuya ketma-ket qo`yiladi va kompozitsiya tayyor bo`ladi.
Haykaltoroshlik kompozitsiyasi mashg`ulotlarida o`qituvchi o`z e`tiborini quyidagi jiHatlarga qaratishi lozim. Bolalar kuchi va qiziqishiga mos mazmun (yoki onni) va kompozitsiyani topish, kompozitsiyada ishtirok etuvchi detallarni aniqlash, kompozitsiyadagi detallar o`rtasidagi aloqadorlikka bolalar e`tiborini qaratish, kompozitsiya detallarini to`g`ri tasvirlash talab etiladi.
Vazifani talablar darajasida bajarilishi uchun o`qituvchi mavzuga doir illyustrativ materialllarni namoyish va taHlil etishi muHim. SHu bilan birga vazifani bajarishga qiynalayotgan o`quvchilar yoki guruHlarga amaliy yordam ko`rsatiladi.
Quyidagi Haykaltaroshlik kompozitsiyasiga doir dars ishlanmalari berilgan.
Do'stlaringiz bilan baham: |
