|
Darsning mavzusi. Anor tasviridan yo`lsimon naqsh ishlash.
Darsning vazifalari. O`quvchilarni yo`lsimon naqshlar Haqidagi tushunchadarini yanada kengaytirish. Mevalardan naqsh tuzish mumkinligi Haqida tushuncha Hosil qilish. Qalam va mo`yqalam bilan rasm chizish malakalarini rivojlantirish.
Darsning jiHozlanishi. Meva va sabzavotlar tasviridan ishlangan naqshlar. Anor va uning stilizatsiyalangan tasvirlari.
Darsning mazmuni. YAngi mavzuni bayon qilishda uzum, anor, kungaboqar tasviridan tuzilgan naqshlar, anorning stilizatsiyalashgan tasvirlari ko`rsatiladi va tushuntiriladi. 26-rasm. So`ngra anor shaklidan ishlangan yo`lsimon naqshni kompozitsiya variantlari ko`rgazmali qurol yordamida tushuntiriladi. O`quvchilar bu naqshdan birontasining rasmini ishlaydilar va rangini o`zlari mustaqil ravishda tanlaydilar.
O`qituvchi o`quvchilarning tasvirlay olish malakalari va tayyorgarligini Hisobga olib, anor tasviridan ishlangan uchta naqshdan birontasini chizish yo`li o`quvchilarga rasmda ko`rsatilganidek amalga oshiriladi. 28-rasm.
Uyga vazifa qilib anor tasviridan boshqacha kompozitsiyada naqsh ishlash topshiriladi.
Darsning mavzusi. Doira shaklida mustaqil naqsh ishlash. (Sxema va elementlar asosida).
Darsning vazifalari. O`quvchilarning ijodiy qobiliyatlari va badiiy didlarini o`stirish. Halam va mo`yqalam bilan ishlash malakalarini rivojlantirish.
Darsning jixozlanishi. O`zbek Halq amaliy san`ati namunalari (so`zana, lagan, padnis, choynak va boshqalar) yoki ularning fotolari.
Darsning mazmuni. O`qituvchi yangi mavzuni o`tishga kirishar ekan, avval o`quvchilarni xalq amaliy san`ati va doira shaklidagi naqshlar to`g`risida tushunchilarini mustaHkamlash maqsadida bolalarga savollar bilan murojaat qiladi. Bu savollar xalq amaliy san`atining qaysi turlarida doira shaklidagi naqshlar uchrashi, xalq amaliy san`ati buyumlarining vazifalari, ularining kompozitsiyalari, bezak elementlari, ranglari, naqshlarda ritm va simmetriya, bezak elementlarining ranglari o`rtasidagi aloqadorlik Haqida bo`ladi. SuHbatdan so`ng o`qituvchi asosiy masalaga o`tib, bunda doira shaklidagi naqsh sxemalari va bezak elementlari tasvirlangan ko`rgazmali qurolni bolalarga ko`rsatadi. Ko`rgazmali qurol yuzasidan fikr yuritganda bolalar e`tibori doira shaklidagi naqshlar va naqsh sxemalari o`rtasidagi umumiylik va farqqa qaratiladi.
Bu kompozitsiya sxemalarining birinchisida doiraning markazi bezatilib, chetlari bo`sh qolganligi, ikkinchisida esa aksincha, chetlari bezatilib, o`rtasi bo`sh qolganligi qayd qilinadi. Uchinchi sxemada esa bezak elementlari doiraning Ham markazi, Ham chetida bir tekis joylashganligi aytiladi.
Darsda bezak elementlarining nomlari bilan tanishtirish juda muHimdir. CHunki bu nomlar o`zbek amaliy san`atida keng qo`llanilgan. U xalq san`atini to`g`ri idrok etishida va dekorativ faoliyatlarda bolalarga niHoyatda yordam beradi. Bular barg, shobarg, bodom, chuchmoma, uchbarg, lola, barggul, chorbarg, paxta, kichkina oygul kabilardir.
O`quvchilarning vazifasi yuqorida ko`rsatilgan kompozitsiya sxemalaridan birontasini o`z daftarlariga chizish va rasmda ko`rsatilagan bezak elementlarining 2-3 tasidan foydalanib doira shaklida naqsh ishlashdan iboratdir. Naqsh xoshiyalari uchun quyida ko`rsatilgan elementlardan foydalanish tavsiya etiladi. Bolalar naqshni bo`yashga kirishishdan avval o`qituvchi ularga amaliy san`at buyumlarini yoki ularning fotolarini ko`rsatib, naqsh ranglariga bolalar e`tiborini yana bir bor qaratadi.
Dars oxirida bolalar ishlagan ishlardan eng xarakterlilari ajratib olinadi va ular Hamma o`quvchilar ishtirokida taHlil qilinadi.
Uyga doira shaklidagi yangi naqsh kompozitsiyasi ishlash vazifa qilib topshiriladi.
Dekorativ kompozitsiya mashg`ulotlarida illyustrativ rasm ishlashga aloHida e`tibor beriladi va u ertak, Hikoya, masal, she`r kabi badiiy asarlar asosida amalga oshiriladi. Bunday mashg`ulotlarning muvaffaqiyati ko`p jiHatdan uni to`g`ri tashkil etishga bog`liq. Buning uchun avvalo bolalar yoshiga mos, qiziqarli, tarbiyaviy aHamiyatga ega bo`lgan adabiy asar tanlash lozim. Qolaversa, asar mazmunini to`liq bolalar ongiga etkazish, undagi eng qiziqarli joylarni topish, asar bilan bog`liq yoki unga yaqin illyustratsiyalarni bolalarga namoyish etish, ularni g`oya, mazmun, kompozitsiya, rang jiHatidan taHlil qilish kerak bo`ladi.
Illyustrativ rasm ishlash mashg`ulotlarida o`qituvchi o`z e`tiborini bolalar rasmlarini ijodiy xarakterda bo`lishiga, asardagi personajlarni obrazli, o`zlariga xos xarakterli Holatda tasvirlanishiga, ularni va tevarak-atrofdagi boshqa tasviriy detallarni o`zaro aloqadorlikda tasvirlashlariga qaratishi lozim. SHuningdek, ular kompozitsiya qoidalariga rioya qilish, obraz va voqealarga mos ranglar tanlash, rasmda planlikni e`tibordan qochirmasliklari lozim. Imkoni boricha yaqindagi obraz va narsalarni yiroqroq, uzoqdagilarni kichikroq qilib tasvirlash lozimligini bolalar ongiga etkazish va uni o`z rasmlariga tadbiq qilishlariga yordam berish muHim.
Illyustrativ rasm ishlash mashg`ulotlarining yana bir muHim xususiyati bolalarda fantaziya, obrazli tasavvurlarni o`stirishga qaratilganligidir. Bu sifatlarni rivojlantirishga 3-4-sinflarda ko`proq e`tibor beriladi. Illyuyustrativ rasm ishlash, asosan ertak, Hikoya, masal kabi adabiy asarlar bilan bog`liq bo`lganligi sababli bolalar asardagi Hayvonlarni odamlar qiyofasida tasvirlashlariga ruHsat etiladi. Ular kiyimlar kiygan, odamlar yashaydigan uylarda yashayotgan, ular o`zaro gaplashayotgan va meHnat qilayotgan Hollarda tasvirlanishi mumkin. Bu o`z o`rinda bolalarni Hayajonlantiradi, ijodiy ishlarini faollashtiradi.
Ma`lumki, illyustrativ rasm ishlash mashg`ulotlari odam, Hayvon, qush va boshqa murakkab tuzilishdagi narsalarni tasvirlash bilan bog`liq. Ularni o`ziga o`xshatib savodli tasvirlash bolalarga ma`lum qiyinchiliklarni tug`diradi. SHuni Hisobga olib bu materiallarga doir ko`rgazmali qurollarni (odam, Hayvon, qush tasvirlangan) namoyish etish kerak bo`ladi.
Quyida illyustrativ rasm ishlash mavzusiga doir dars ishlanmasi berilgan.
Do'stlaringiz bilan baham: |
