Маллаев Зариф

6. Kasallikning alimyentar omillari (gryekcha alimyentoz» — “ovqat mahsulotlari” demakdir). Inson hayoti enyergiya va to’qimalarning uzluksiz sarflanib turishi bilan boliq. Agar bu sarflar oziq-ovqat bilan to’ldirib turilmasa, hayot jarayoni to’xtab qoladi. Shunday qilib, oziq-ovqatning asosiy vazifasi enyergiya yetkazib berish, to’qima va hujayralarning yangidan hosil bo’lishi uchun zarur bo’lgan plastik matyerial hosil qilish, Shuningdek, ayrim organik jarayonlarni boshqarib turishdan iborat.
To’ri ovqatlanish organizmning to’ri o’sishi va rivojlanishini ta’minlaydi, organizmning tashqi muhitining zararli ta’sirotlariga qarshilik ko’rsatish imkoniyatlarini yaxshilaydi, ish qobiliyatining oshishi va inson umri uzayishiga olib keladi.
Solom odamniig to’ri ovqatlanishi degan tuShuncha o’rniga ratsional ovqatlanish degan atama ishlatilsa, ilmiy jihatdan asoslangan, ovqatga bo’lgan ehtiyojni sifat va hajm jihatidan ta’minlay oladigan ovqatlanish tuShuniladi.
Noratsional ovqatlanish ko’pgina kasalliklarining rivojlanishiga sabab bo’lishi mumkin. Ko’p ovqat yeb yurish ham ovqatlanish kabi zararlidir. Uning birinchi asorati odamning syemirib ketishidir.
Shuningdek, moddalar almashinuvi kasalliklari (atyerosklyeroz, qand kasalligi va boshqalar) rivojlanishi mumkin. Ovqatda vitaminlar bo’lmasligi va yetishmasligi gipovitaminoz yoki avitaminoz deb nomlanuvchi jiddiy kasalliklarning paydo bo’lishiga sabab bo’ladi.
7. Harakatning chyeklanishi — gipodinamiya (tipokinyeziya,4q. Ilmiy tyexnika taraqqiyoti rivojlangan hozirgi kunda korxonalarda myehnat jarayonlarining avtomatlashtirilpshi va myexanizatsiyalashtirilishi kishilarning harakatchanligini kamaytirib, organizmning talaygina funktsiyalariga salbiy ta’sir ko’rsatadi hamda ayrim kasalliklarning paydo bo’lishida va kechishida patogyenyetik omil sifatida xizmat qiladi. Kam harakatlik holatlari Yurak kasalliklari paydo bo’lishida asosiy omil hisoblanadi.
8. Harakatning haddan tashqari ortishi — gipyerdinamiya (gipyerkinyeziya). Hozirgi zamon sportining rivojlanishida trenirovka yuklamasining ko’lami va jadalligi ortib bormoqda.
Gipyerdinamiya — jismoniy mashulotlarning sportchi organizmi funktsional imkoniyatlariga mos kelmasligidir. Buning natijasida sportchining a’zo va tizimlarida o’tkir va surunkali jismoniy zo’riqish holatlari rivojlanadi. Masalan, Yurak, suyaklar, bo’im va muskullarning zo’riqishi tufayli har xil kasalliklar paydo bo’lishi mumkin. bundan tashqari, jismoniy zo’riqish organizmning umumiy qarshilik ko’rsatish qobiliyatini susaytirib, yuqumli kasalliklar paydo bo’lishiga sabab bo’ladi. Infyektsion kasallik bilan origan vaqtda jismoniy zo’riqishning salbiy ta’siri yanada ortadi. Bunday hollarda patologik o’zgarishlar yuzaga keladi, kasallikning kechishi oirlashadi.