Мактабгача таьлим муассасалари тарбияланувчиларининг ақлий тафаккурини шакиллантиришда инноватцион технологияларнинг ўрни

ОҒИР АТЛЕТИКА БИЛАН ШУҒУЛЛАНУВЧИЛАР МУВАФФАҚИЯТИГА ТАЪСИР ЭТУВЧИ
ОМИЛЛАР 
 
АРЗИҚУЛОВ М.Ў, БЕРДИЕВА Д.Т., ЎзДЖТИ 
Маълумки, инсоннинг физиологик сифатлари, маъсалан тузилиши, кучи, тезкорлиги, чидамлилиги, 
хамда асаб системасини хусусиятлари индивидуал бўлиб, генетик детерминант равишда наслдан наслга ўтади. 
Бу сифатларни шаклланиши, ривожланиши ва хаѐт давомида урни мурракаб ички (генетик) ва ташқи 
муҳит таъсирига боглик бўлади. Бу таъсирларига кўра ирсий белгилар тўлик ѐки қисман намоѐн бўлади.Кўп 
генларнинг иштироки ва биокимѐвий таъсири натижасида бу сифатларни шаккланиши ўтади. 
Одамнинг ҳар қандай жисмоний мехнатга қобиляти 75-80 % унинг генотипига, қолган 15–20% 
тарбияга, машқ қилишга ва барча ташқи факторларга боғлиқ. Молекуляр-генетик текширувдан ўтган 
спортчиларда юқори натижаларга эришиш билан бирга жисмоний зўриқиш туфайли пайдо бўладиган 
касалликларга учраш эҳтимоллиги паст бўлади. Профессионал спорт билан шуғулланувчи спортчиларнинг 
ўлимига 95 % юрак қон томирларида зўриқиш туфайли юзага келиши кузатилган. Жисмоний зўриқиш вақтида 
мускулларда энергия етишмовчилиги, гипоксия ҳолати ҳам кузатилиб, буларнинг аксарияти ирсият билан 
боғлиқлиги исботланган. Баъзи ҳолларда спортчиларнинг умурбод ногирон бўлиб қолган вазиятлар ҳам 
учраган. Ривожланган мамлакатларда спортга танлаб олишда, спорт турларига йўналтиришда, спортчининг 
юқори натижаларга эришиши ва соғлиғини асраш учун генетик текширувлардан ўтказилади.
Оҳирги вақтда, молекуляр- генетик текширишлар спортга танлаб олишда, молекуляр- генетик 
муаммоларни ҳал қилишда, шунингдек машқ жараѐнларини оптимизациялашда, комплекс диагностикада 
қўлланилиши ишлаб чиқилди ва янги имкониятларни очди ( Ahmetov I.I. 2010). 
Генларнинг рўйҳати ва уларнинг аллелларини чидамлилик ва куч (тезлик) билан ассоциацияси 1- 
жадвалда кўрсатилган.
 
1-жадвал. 

---

288