Maktab yoshidagi bolalar jismoniy tarbiyasi uslubiy

2.5. Ilmiy-amaliy va dastur mezonlari negizi. Jismoniy 

tarbiyani o‘rganadigan maxsus fanlar

Jismoniy  tarbiya  g‘oyat  rang-barang  hodisa  bo‘lib, 

sog‘lomlashtiruvchi fanlar uchun ham, ijtimoiy fanlar uchun 

ham qiziqarlidir. Jismoniy tarbiya uchun markaziy, o‘ziga xos 

g‘oya, yuqorida aytib o‘tilganidek, insonning jismoniy rivojini 

maqsadga muvofiq ravishda boshqarishdir. 

Bu fan sohalarini ikki guruhga bo‘lish mumkin. 

Bu  fanlarga:  jismoniy  mashqlar  fiziologiyasi,  dinamik 

anatomiya, biomexanika, jismoniy mashqlar bioximiyasi, 

jismoniy  mashqlar  gigiyenasi,  shifokor  nazorati,  davolash 

jismoniy madaniyati kiradi.

Bu  fanlarga  jismoniy  mashqlar  fiziologiyasi,  dinamik 

anatomiya, biomexanika, jismoniy mashqlar bioximiyasi, 

jismoniy mashqlar gigiyenasi, vrach nazorati, davolash jismoniy 

tarbiyasi kiradi 

Jismoniy  tarbiyani  o‘rganadigan  barcha  ilmiy  fanlar 

tegishlicha, umumiy fanlar ichki qonuniyatlarining tabaqalashuvi 

mahsuli  sifatida  paydo  bo‘ldi.  Masalan,  jismoniy  mashqlar 

fiziologiyasi – umumiy fiziologiya shohobchasi, biomexanika, 

biofizikadan  kurtaklanadi,  jismoniy  tarbiya  sotsiologiyasi 

O‘zbekiston tarixi bilan bevosita bog‘liq. Jismoniy tarbiya 

nazariyasi  va  metodikasining  o‘zi  –  bu  ixtisoslashtirilgan 

pedagogika fanidir.

---

13

Har bir ilmiy fan tarmog‘i jismoniy tarbiyaning biror 

tomonini,  mazkur  fanga  xos  tomonini  o‘rganadi.  Lekin 

ayrim  fanlar  tomonidan  olingan  faktlar  qanchalik  chuqur 

va  ahamiyatli  bo‘lmasin,  ulardan  birortasi  jismoniy  tarbiya 

ijtimoiy  ideallarini  muvaffaqiyatli  amalga  oshirish  mumkin 

bo‘lishi  uchun  pedagogik  ta’sir  o‘tkazishini  qanday  ko‘rish 

kerak, degan savolga mukammal javob bera olmaydi.

 Jismoniy tarbiya tizimi barcha davlat va jamoat tashkilotlari 

hamda  muassasalar,  maktablar,  oliy  o‘quv  yurtlari,  jismoniy 

tarbiya kollektivlari va boshqalar uchun foydalanish majburiy 

bo‘lgan  yagona  davlat  dasturlari  va  o‘quv  qurollari  bilan 

ta’minlangan.

“Alpomish”  va  “Barchinoy”  maxsus  testlari  jismoniy 

madaniyat harakatini rivojlantirishda muhim tarixiy voqeadir. 

“Alpomish”  va  “Barchinoy”  maxsus  testlari  to‘g‘risidagi 

nizomda  jismoniy  tarbiya  tizimining  asosiy  nazariy,  metodik 

va tashkiliy qoidalari aks ettirilgan. Majmua – mamlakatimizda 

jismoniy  tarbiya  sohasidagi  barcha  dasturlarning  negizi 

hisoblanadi.

O‘zbekistonda  jismoniy  tarbiyani  tashkil  etishning  ikki: 

davlat va jamiyat – havaskorlik shakli mavjud.

Jismoniy  tarbiya  tadbirlari  amalga  oshiriladigan  davlat 

tashkilotlariga  quyidagilar  kiradi:  tug‘ruqxonalar,  bolalar 

yaslilari, bolalar bog‘chalari, o‘rta maktablar, maktab-

internatlar,  akademik  litseylar,  kollejlar,  oliy  o‘quv  yurtlari, 

armiya  va  flot,  sanatoriyalar,  dam  olish  uylari,  davolanish 

muassasalari.  Bu  davlat  muassasalarida  jismoniy  tarbiya 

odatda, majburiy tartibda amalga oshiriladi.

O‘z-o‘zini tekshirish uchun savollar

1. O‘zbekistonda jismoniy tarbiya tizimi qanday tuzilgan?

2. Jismoniy tarbiya tizimining umumiy tamoyillari haqida 

nimalarni bilasiz?

---

14