Makroekonomika

Inflyaciyani targetlew rejiminen paydalaniw

Ne ushın inflyacion targetlew rejiminen paydalanıw kerek?

Inflyacion targetlew rejimi bir neshe makroekonomikalıq maqsetlerge erisiw imkaniyatın beredi:

• 
  bahalardıń keskin asıwı hám joqarı inflyaciyaniń aldın alıw ;
  
• 
  pul bazarın qáliplestiriw, pul bazarın segmentlew sebeplerin saplastırıw ;
  
• 
  ishki hám sırtqı faktorlardı esapqa alǵan halda, xalıq hám isbilermenlerdiń tólew qábiletin qollap-quwatlaw hám de finans sektorınıń turaqlılıǵındı támiyinlew.
  

Inflyacion targetlew rejimi qanday ámelge asıriladı?

Inflyacion targetlew rejimin ámelge asırıw ushın, birinshi náwbette, tómendegi shártler atqarılıwı zárúr:

• 
  inflyaciyaniń turaqlı targetin belgilew jáne onı keń jámiyetshilikke jetkiziw (inflyaciya, onıń faktorları hám de gózlengen inflyacion target haqqında xalıqtı úzliksiz túrde xabardar qılıw )
  
• 
  inflyacion processlerdi basqarıw hám pul bazarında procent stavkaların tártipke salıw maqsetinde pul-kredit siyasatı boyınsha instrumentlerden (REPO hám valyutalıq svop auksionlari, depozit auksionlari, hám de Oraylıq bank obligaciyalarini jaylastırıw boyınsha auksionlar) keń kólemde paydalanıw ;
  
• 
  pul-kredit siyasatı salasında obiektiv qararlar (xojalıq jurgiziwshi subyektler jaǵdayın analiz qılıw : úy xojalıqları tarawı, isbilermenlik tarawı, mámleket basqarıwı tarawı hám sırtqı dúnya) qabıllaw ushın tolıq makroekonomikalıq analiz qılıw hám de ishki hám sırtqı bazarlarda ámeldegi bolǵan ashıq maǵlıwmatlardı esapqa alǵan halda prognozlaw ;
  
• 
  pul-kredit siyasatı maqsetleri (bahalar turaqlılıǵın, kreditlerdiń kópshilikke arnalǵanlıǵı, tómen dárejedegi inflyaciya, xalıqtıń milliy valyutaǵa bolǵan isenimin asırıw hám taǵı basqa ) ni keń jámiyetshilikke jetkiziw ushın kommunikaciyalıq siyasatti jetilistiriw, makroekonomikalıq jaǵdaydı prognoz qılıw múmkinshiligin támiyinlew hám de bazar qatnasıwshıları isenimin qáliplestiriw.
  

Inflyacion targetlew rejimi sharayatlarında pul-kredit siyasatınıń qanday instrumentleri qollanıladı?

Inflyacion targetlew rejiminde inflyaciya dárejesin ustap turıw ushın pul-kredit siyasatınıń tiykarǵı instrumentlerinen biri bolıp, Oraylıq bank tárepinen belgilenetuǵın tiykarǵı stavka esaplanadı. Oraylıq bank tiykarǵı stavkanı ózgertiw arqalı kommerciya bankleri tárepinen amanat hám kreditler boyınsha usınıs etiletuǵın procent stavkalarına tásir kórsetiwi múmkin. Bul óz gezeginde, ulıwma talap arqalı ekonomikadaǵı baha dárejesine tásir kórsetedi.

Ózbekstanda inflyacion targetlew rejimi

Joqarıdaǵilardan kelip shıǵıp, inflyacion targetlew degende - aldınan belgilenetuǵın inflyaciya dárejesin keń jámiyetshilikke járiyalaw, hám de bul kórsetkishke erisiw jáne onı saqlap qalıw processi túsiniledi.

Ózbekstan Respublikası Oraylıq banki tárepinen inflyacion targetlew rejimine basqıshpa-basqısh ótilip atırǵan bolıp, 2023 jılda 5 procent dárejedegi inflyacion maqset (target) ge erisiw joybarlastırılǵan.

Ⅱ-bap Jáhán ámeliyatinda inflyaciyani targetlew....18

2.1 Inflyaciyani targetlew siyasatiniń jáhán ámeliyatinda sáwleleniwi

Glenn Rudebush hám Karl Uolsh bergen tariypke kóre, inflyaciyani targetlew - bul xaliqqa daǵaza etilgen inflyaciya maqsetli kórsetkishlerine erisiw boyınsha Oraylıq bank tárepinen alıp barılatuǵın pul - kredit siyasatı sheńberinde qarar qabıllaw ushın kerek bolǵan model bolıp tabıladı. Bul Oraylıq bank tárepinen inflyaciya maqsetli kórsetkishlerine erisiw ushın qabıl etiletuǵın, pul-kredit shólkemleri onı baqlawǵa juwapker bolǵan operastsion instrument bolıp tabiladi..

Inflyatsiyani targetlash siyasatın qollaǵan mámleketlerdiń maqseti bir bolıwına qaramastan ámeliyatta olardı qóllawǵa májbúr etken sebepler bir-birinen keskin parıq etiwin kóriwimiz múmkin. Mısalı, Germaniyada inflyaciyani targetlew siyasatina ótiwdiń sebebi bolıp, qatań belgilengen valyuta kursinan bas tartiw siyasatı xizmet etken bolsa, Kanada ushın bolsa bul jaǵday pul massasın targetlew siyasatın qollawdaǵı áwmetsizlikler sebepli inflyaciyani targetlew siyasatın qollaw engizilgen. Ullı Britaniyanıń inflyaciyani targetlew siyasatina ótiwine túrtki bolǵan tiykarǵı sebeplerden biri bul pul massasın targetlewdegi áwmetsizlikler, hám de “evro zonasi”daǵi qatnasi májbúr etken. Inflyatsiyani targetlash siyasatın qollaǵanda, inflyatsiya dárejesiniń eń maqul túsetuǵın dárejesi retinde 3% hám onnan kem bolǵan pát kórsetiledi. Biraq, sonday bolsada bul kórsetkish nol dárejege túspewi kerek. Sebebi, inflyaciyani nol dárejede ustap turılıwı mámlekette deflyaciya jaǵdayin keltirip shıǵarıwı múmkin bolǵan qáwipti kúshaytedı.

Inflyaciyani maqsetli baǵdarların tańlawda teoriyalıq tárepten alıp qaraǵanda inflyaciyaning nol dárejesi menen uyqas túsiwshi “bahalar turaqlılıǵı” kategoriyasini anıqlaw mashqalası payda boladı. Ámeliyatda tutınıw bahaları mudami az bolsada (mısalı, 2% ge) kóterilip turadı. Máqsetli jónelis sheńberinde tutınıw bahaları tómenletiw (mısalı, 1% ge) hesh qanday áhmiyetli múmkinshiliklerdi bermeydi, tek ǵana oǵan qilinǵan qárejetler kólemi ko'beyedi. Targetlewdiń zárúrli faktorı inflyatsiyaniń maqsetli baǵdarlarınıń terbelis shegaralarınıń bar ekenligi bolıp tabıladı. Rawajlanǵan mámleketler tájiriybesi sonnan derek beredi, maqsetli jónelislerdiń eń maqul túsetuǵın shegaraları inflyatsiya dárejesi mámlekette 1% ten aspawı bolıp tabıladı. Inflyatsiya pátlerin bunday dárejede uslap turılıwına maqul túsetuǵın jaǵday ekenligine sebep, olarda qısqa múddetli terbelislerge shıdam bere alıw qábiletiniń joqarılıǵı bolıp tabıladı. Inflyaciya dárejeleri maqsetli baǵdarları shegaralarınıń keńeyip barıwı bolsa bazar qatnasıwshıları tárepinen inflyaciyani turaqlılastırıw siyasatın alıp barıwda isenimniń jetispewshiligi sıyaqlı unamsız jaǵdaylar menen gúzetiledi. Inflyaciyani targetlew waqtınshalıq shegaraları mámlekettegi inflyaciya pátlerine baylanıslı boladı. Aldın, (Jańa Zelandiya hám Kanada ) inflyaciya dárejeleri maqsetli baǵdarlarına erisiw múddeti 18 ay dep belgilengen edi. Keyinirek, bul múddet 12-18 ayǵa, keyin inflyaciyani targetlewdiń orta múddetli jaǵdayına tuwrı keliwshi 5 jıllıq múddetke ózgertirilgen edi. Búgingi kunga kelip derlik 28 mámleket ózleriniń pul-kredit siyasatlarında inflyaciyani targetlew siyasatınan paydalanıp kiyatir. Olardan 8 i rawajlanǵan, qalǵanları bolsa rawajlanıp atırǵan hám de ótiw dáwirindegi mámleketler bolıp tabıladı. Inflyaciyani targetlew siyasatın ámelge asirıwda ótken jıllardaǵı mámlekettiń ekonomikalıq jaǵdayı haqqındaǵı informaciyalar hám olardıń analizi júdá zárúrli esaplanadi. Sebebi, olar ekonomikalıq-matematikalıq modellerdi qollap zárúrli ekonomikalıq kórsetkishler ortasındaǵı anıq baylanisliliq kórsetip beriwge xizmet etedi. Kórsetkishlerdi analiz qılıw sheńberi, bárinen burın, mámleket ekonomikasın qansha keń qamtılǵanlıǵına, hám de máwsimlik terbelislerdi esapqa almaǵan halda tómendegi kórsetkishlerge baylanıslı boladı :

1. Real JIÓ;

2. JIÓ deflyatori;

3. Tutınıw bahalar indeksi;

4. Sanaat óndirisiniń kólemi;

5. Jumıssızlıq dárejesi; kótere bahalar ;

6. Keń qamtılǵan pul massası (M2-M4);

7. Pul massası (sheklengen sheńberde) (M0-M1);

8. Oraylıq bank esap (bazalıq ) stavkası ;

9. Qisqa hám uzaq múddetli procent stavkaları ;

10. Húkimet qımbat bahali qaǵazları kursi