Ministirligi O’zbekstan ma’mleketlik ko’rkem-o’ner ha’m ma’deniyat instituti Nukus filiali

O’zbekstan Respublikasi joqari ha’m orta arnawli ta’lim

Ministirligi

O’zbekstan ma’mleketlik ko’rkem-o’ner ha’m ma’deniyat instituti Nukus filiali



"Saxna ham korkem-oner dramaturgiyasi"qa’nigeligi

O’z betinshe jumisi

Tema: “Gulliverdin’ sayaxatlari” Svift fantastikasina realistlik negizi

Qabıllawshı: ______________

Orınlawshı: ______________

No’kis 2021

“Gulliverdin’ sayaxatlari” Svift fantastikasina realistlik negizi

Joba:

1. 
   Jonatan Svifttin’ o’miri
   
2. 
   “Gulliverdin’ sayaxatlari” romaninin’ mazmuni
   
3. 
   Romandag’I Gigantlar ma’mleketi
   

Jonatan Svifttin’ o’miri

Jonatan Sviftnin’ turmısı hár qıylı peripetiyalar hám qarama-qarsılıqlarǵa bay. Ol Dublinda, Irlandiyada, kishi sudyalıq hámeldarınıń shańaraǵında tuwılǵan -ingliz, lekin ákesi tez arada opat etdi, anası Angliyaǵa jo'nab ketti hám bala bala balalıǵın Irlandiyalıq ámekiniń úyinde ótkerdi. Swift Dublin universitetiniń teologiyashunoslik kolledjin bitirgan, kolledjni bitirgach, on jıl dawamında burınǵı diplomat, jazıwshı Ol. Temple tárepinen kórkem ádebiyatqa baylanıslı xatker bolıp xızmet etken. Aqır-aqıbetde, Swift uzaq Irlandiyalıq Larakor awılında keldi.

Bul erda ol áyyemgi ádebiyat menen shuǵıllanǵan, sonıń menen birge, ol zamanagóy ingliz, Irlandiya hám Shotlandiya ádebiyatların dıqqat menen gúzetip bardı. Swift tez-tez Londonga keldi, sudta qabıllandı, onıń maqalaları hám qollanbaları menen parlament partiyalarınıń gúresinde qatnastı. 1704 de ol katolikliklik, anglikanizm hám puritanizmni biykarlaw etken " barrel haqqındaǵı ertek" ni jazǵan. " Peri waqıyami" Voltaire tárepinen qanaatlanıwshılıq menen kútip alındı hám Vatikan tárepinen qadaǵan etilgen kitaplar indeksine kirgizildi. Bul kitap ushın Swift Dublindagi st Patrik sobori baslıǵı tárepinen jiberildi, ol erda ol kúnleriniń aqırıǵa shekem yashadı.

Dublinda Swift shubhasız húkimetke iye edi. Irlandiyada Angliya hákimi ol sonday dedi: " men Irlandiyanı doktor Swift menen birgelikte basqaraman. " Bul erda Dublinda Swift óziniń birden-bir romanın jazdı, ol tezlik penen " Lemuel Gulliver (1726 ) dıń birpara uzaq mámleketlerine sayaxat etip, onıń satirasining maqsetin insan tsivilizatsiyasining nomukammalligini tańlap, onı tezlik penen ataqlılıqqa alıp keldi. Swift dástúrleri Angliyanıń barlıq satiriklari tárepinen dawam ettirildi. waqıyalar 1688-1689 jıl, mámlekette konstituciyalıq monarxiya jaratılıwma alıp keldi, Irlandiyada tártipsizlikler payda boldı hám Swift aǵayınları menen birge Angliyaǵa (Leister) kóship ótedi, ol erda yarım xızmetshi, yarım xatker boladı bay tsaredvorets hám diplomat Uilyam Templ.

Bul zodagonning úyinde Swift siyasatshunoslar hám ilimpazlar menen ushrasadı, Templ múlkindegi bay kitapxana tárepinen úlken úles qosqan bilimlerin toldıradı. 1692 de Templning qollap-quwatlawı sebepli Swift Oksford universitetinde psixik poziciyaǵa iye bolǵan kórkem óner ustası ushın imtixan tapsırdı. Swift Irlandiyaǵa baradı, ol erda kishi shirkew keledi. Biraq 1696 da ol Templega qaytadı, bul sapar qashannan berli dos retinde. Bul waqıtta ol baslanadı hám tez arada onıń jumısı gullep-jasnaydı. Swift óz kúshin klassik janrlarda sınap kóredi, Odes, qosıqlar jazadı hám keyin haqıyqıy kásipin tabadı -satira jaratadı. Swiftning birinshi satirik dóretpeleri: " kitaplardıń jangi" qollanbası -sol dáwirdegi kórkem ádebiyatqa baylanıslı etikalardıń xarakteristikası va" barrelning gúrrińi " - diniy bolmaǵan satira onı Angliyada belgili hám tásirli shaxsqa aylantırdı. Bul dáwirde jurnalist hám kitapsha retinde Swift mabası onıń siyasiy qarsılasıları bir qaltıratpa alıp keledi, sonday etip, úlken. Swift baylıq yamasa ataqlarǵa intilmaydi - ol dúnyanıń eń operativ juwmaǵına qaratılǵan siyasiy iskerlik menen tolıq shuǵıllanadı.

Swift ol Londonni qayǵı menen tark etdi, lekin Irlandiyada ol haqıyqattan da ataqlı bolıwǵa ılayıq edi. Swift watanı sol waqıtta qayǵı ishinde edi. Inglizlar Irlandiya ónimlerin import qılıwdı qadaǵan etb qoydı, bul bolsa mámleket ekonomikasına úlken zálel etkazdi, Irlandiyanı jarlılıqqa alıp keldi.

Dublinda Swift shirkew xızmetin ámelge asırdı, onıń hayalı Stella oǵan keldi, jazıwshı Angliyanıń siyasiy turmısınan barǵan sayın kóbirek ajralıp turdi hám Irlandiyaǵa bolǵan uwayımlar menen barǵan sayın kúsheyip ketti. 1720 da ol Irlandiyanı qorǵaw etip, inglizlarni koloniyaga aylantırdı.

Ol Irlandiyanı ingliz ónimlerin boykot qılıw hám óz sanaatın rawajlandırıwǵa usınıs etken " Irlandiya fabrikasınıń universal paydalanıw usınısi" atlı qollanbasın baspa etdi. Kitapsha anonim tárzde baspa etilgen, biraq pútkil Dublin avtorın bilerdi. Ingliz húkimeti kitapsha avtorı atı ushın úlken sıylıq tayınladi, biraq sol waqıtqa kelip Swift Irlandiyada universal muhabbattı aldı hám hesh kim onıń avtorlıǵın bermadi. 1728 de Stella opat etdi. Swift onıń zarbasini basdan keshirim júdá qıyın edi, ol tez-tez bas aylanıwı menen baslandı.

Bir muncha waqıt ótkennen, olar oǵan ǵamxorlıq qılıwdı hám aqırǵı etti jıl dawamında ol derlik aqldan ozib qalǵan halda, waqıtı -waqıtı menen ongga kirip, tezlik penen geypara zat jazıwdı basladılar. Hálsiz, kesel, gereń, ol jaratıwdı dawam ettirdi. Jonatan Swift 1745 jılda óz watanında, Dublinda opat etdi. Onıń qabridagi epitaf sonday deydi: " shápáátsiz ǵázep endi onıń júregin qiynashga ılayıq emes. Barıń, sayaxatshıǵa, eger múmkin bolsa, mártlikli erkinlik jumısınıń ǵayratlı qorǵawshısı eliklew etiń! ". Swift ólim kúni pútkil Irlandiya ushın motam kúni boldı.

“Gulliverdin’ sayaxatlari” romaninin’ mazmuni

Kishkene er adamlar jıp menen erga baylanıstırıp qoyǵan sortıgator suwretin hámme biladi. Biraq Jonatan Sviftning " Gulliverning sayaxatlari" kitabında bas qaharman kishkineler mámleketine keliwde toqtamaydi. Balalar ertekinen alınǵan dóretpe insaniyat haqqındaǵı filosofiyalıq aksga aylanadı.

Bayanatshı, publitsist, filosof hám ruwxanıy Jonatan Svift tiykarı Irlandiyadan bolǵan, biraq anglichan tilinde dóretiwshilik etken, sol sebepli ol ingliz jazıwshısı esaplanadı. Ol turmısı dawamında 6 úsheklik ocherklarni jarattı. Gulliverning sayaxatları aqır-aqıbetde 1726 -1727 jıllarda Londonda baspa etildi, Svift bir neshe jıl dawamında óz shıǵarmasın jarattı.

Avtor óz avtorlıǵın kórsetpesten romandı baspa etdi hám kitap tezlik penen keń tarqalıp ketti, eger ol cenzuraǵa dus kelgen sonda da. Eń keń tarqalǵan baspa awdarma boldı frantsuz jazıwshısı Pyer Defonteyn, odan keyin roman endi awdarma etińmadi anglichan tilinde, lekin frantsuz tilinen.

Keyinirek, tiykarınan, birinshi bólekke arnalǵan Gulliverning gúrrińi, operettasi hám hátte balalardıń qısqa versiyaları dawamı hám eliklewleri payda bóle basladı.

Lemuel Gultiverning keme apatı nátiyjesinde Írgejeyliiya hám er adamlar onı jırtqısh haywanǵa alıp ketiwgen. Ol olardı qońsılas atawınıń Blufuskidan qutqaradi, biraq soǵan qaramay, Írgejeyli onı óltirmoqchi bolıp, olardan qashıp ketiwi kerek edi.

Ekinshi sayaxat waqtında Lemuel náhánler mámleketi Bobuddodniyaga kiredi. Grumdalklich qız oǵan ǵamxorlıq etedi. Kishkene gullati patshaǵa etip baradı, ol erda insaniyattıń áhmiyetsizligini az-azdan ańlap etdi. Bas bet Sayyuni waqtınshalıq turaq-jaydıń waqtınshalıq úyi bolǵan qutı bolǵan qutı menen ushıp ketkende, Sortıgator tosınarlı boladı.

Úshinshi jolda Gulniborbining mámleketine, Lamabuta qalasına, Laputa qalasında, qápelimdede tekshede yashirilgan xalıqtıń aqmaqlıǵın baqlap atır. Lagado paytaxtı materikda akademiyaǵa keledi, bul erda jergilikli ilimpazlardıń mánisiz oylap tabılıwı. GunbleBobrobron atawında, marhum tariyxıy adamlardıń ruhini keltirip shıǵarǵan, ol tariyxchi tárepinen yashirilgan haqıyqat haqqında bilip aladı. Laggllll atawında ol Stardbrupning o'lmasligi menen ushrasadı, sonnan keyin ol Angliyaǵa Yaponiya arqalı qaytadı.

Tórtinshi sapar Gullierni aralga alıp bardı, bul erda aqılǵa say Xinungnam atlar Ex, Ex, Jabayı xalıqtıń jumısından paydalanadılar. Tiykarǵı qaharman haydab baradı, sebebi burınǵı kórinedi. Lemuil adamlarǵa uzaq waqıt paydalana almaydı, olardıń jámiyeti chidab bolmaydı dárejede boladı.