Maket-lat-traktor++. indd

 I-BOB. TRAKTORLARNING TUZULISHI VA 
ULARGA TEXNIK XIZMAT KO‘RSATISH
 1-§.
Traktorlar tasnifi
Traktorlar vazifasi, ixtisosligi va ishlatiladigan sohasi bo‘ yi cha 
tavsiflanadi, jumladan, qishloq xo‘jalik, sanoat, o‘rmon sanoa-
ti, o‘rmon xo‘jaligi. Ushbu bo‘limda, asosan, qishloq xo‘jalik 
traktorlarini ko‘rib chiqamiz. Qishloq xo‘jalik traktorlari, o‘z 
navbatida, umumiy ishlarni bajarishga mo‘ljallangan universal, 
universal-chopiq, maxsus va o‘ziyurar traktorlarga bo‘linadi. 
Umumiy ishlarni bajarishga mo‘ljallangan traktor lar qishloq 
xo‘jalik ishlab chiqarishda ko‘p quvvat talab qiladi gan ishlarga 
mo‘ljallangan (shudgorlash, kultivatsiya, ekish va hokazo), 
ekinlarni chopiq, ularga ishlov berish va hosilni yig‘ib olish 
bundan istisno.
Universal traktorlar 
— umumiy ishlarni bajarishga, bundan 
tashqari, chopiq ekinlarga ishlov berish va ularni yig‘ib olishga 
mo‘ljallangan.
Universal-chopiq traktorlari 
— chopiq ekinlarni ekish, 
ish lov berish va yig‘ib olishga mo‘ljallangan, ayrim hollarda 
yerga dastlabki ishlov berish uchun ham qo‘llaniladi.
Maxsuslashgan traktorlar 
— ekinlar turi va ishlab chiqa-
rish sharoitlari bo‘yicha tavsiflanadi, masalan, paxtachilik, 
uzumchilik, mevachilik, sholikorlik, choy plantatsiyalarida 
ishlatiladigan, bog‘dorchilik, sabzavotchilik, chorvachilik, 
mini traktorlar va hokazolar bo‘lishi mumkin.
O‘ziyurar traktor shassisi 
— universal-chopiq traktori-
ning maxsus turi bo‘lib, uning oldidagi ramasiga mashina va 
jihozlar osilishi mumkin, masalan, Xarkov traktor zavodida 
chiqarilayotgan T-16M traktori.

---

6
Yurish qismi turi bo‘yicha – g‘ildirakli va zanjirli traktorlar
G‘ildirakli traktorlar «g‘ildirak formulasi» bo‘yicha ham 
tavsiflanadi, bo‘linishning birinchi raqami uning umumiy 
g‘il diraklar sonini, ikkinchi raqami esa, shu jumladan, 
nechtasi yetakchiligini ko‘rsatadi, oxirgi harf esa yetakchi va 
ye taklanuvchi g‘ildiraklarning o‘lchamlaridagi farqni bildi-
radi. Masalan, oddiy traktorning oldingi g‘ildiraklari yetak-
lanuvchi bo‘lib, ularning o‘lchami orqa yetakchi g‘ildirak-
larga nisbatan kichik qilib ishlanadi (MT3-80, TTZ-80, 
TTZ-60, T28X4MC) va quyidagicha belgilanadi: 4x2. Agar 
g‘ildi raklari shunday o‘lchamda tayyorlanib old g‘ildiraklari 
ham yetakchi bo‘lsa, bunday traktorlar 4x4 qilib belgilanadi 
(MT3-82, TTZ-82, T-40A).
Agar traktorning barcha g‘ildiraklari yetakchi bo‘lishi bi-
lan birga o‘lchamlari ham teng bo‘lsa, bu rusumdagi trak-
torlarning belgilanishi 4K4b ko‘rinishda bo‘ladi (T-150K, 
K-701). 1-jadvalda nominal tortish kuchi bo‘yicha qishloq 
xo‘jalik traktorlari 10 sinfga bo‘linishi keltirilgan.
1-jadval