Maket-lat-traktor++. indd

Bîshqàrish måõànizmi
– tràktîrning yurish qismigà tà’sir 
etib, tràktîrning hàràkàt yo‘nàlishini o‘zgàrtirish, to‘õtàtish và 
hàràkàtsiz ushlàb turish uchun õizmàt qilàdi. Bungà g‘ildiràkli 
tràktîrlàrdà bîshqàrish chàmbàràgi và o‘ng hamda chàp tîr-
mîzlàr, zànjirli tràktîrlàrdà plànåtàr måõànizmi hamda o‘ng 
và chàp tîrmîzlàr kiràdi.
Tràktîrning ishchi jihîzlàrigà
gidràvlik îsmà siståmà,
tirkàsh qurilmàsi, quvvàt îlish vàli kiràdi.
Yordàmchi jihîzlàrgà
o‘rindiq (kàbinà), yoritish, îgîh làn-
tirish, isitish, hàvîni àlmàshtirish và bîshqà jihîzlàr kiràdi. 
3-ràsm.
 
Zànjirli (à) và g‘ildiràkli (b) tràktîrlàrni tuzilishi: 
1–yurish qismi; 2–dvigàtål; 3–yordàmchi jihîzlàr; 4–ish jihîzlàri;
5–trànsmissiya; 6–bîshqàrish måõànizmlàri

---

12
G‘ildiràkli tràktîrlàr
zànjirli tràktîrlàrgà nisbàtàn quyidàgi 
àfzàlliklàrgà egà: yångil bîshqàrilàdi, hàràkàtchàn, trànspîrt 
hîlàtidàgi tåzligi yuqîri (50 km/sîàtgàchà), univårsàl (bàrchà 
ishlàrdà qo‘llàsh mumkin), yurish måõànizmi sîddà và hokazî. 
Àmmî bu tràktîrlàrning kàmchiligi nàmligi yuqîri bo‘lgàn 
và hàydàlgàn tuprîqlàrdà ishlàtish sàmàràdîrligi pàst, chunki 
uning g‘ildiràklàrini tuprîq bilàn tishlàshish yuzàsi kichik 
bo‘lgànligi sàbàbli shàtàksiràshi (buksîvàniå) nàtijàsidà tîrtish 
sifàti kåskin kàmàyadi. Shu bilàn birgà tuprîqni zichlàshi 
zànjirli tràktîrgà nisbitàn yuqîri ekànligi hisîblànàdi. 
Zànjirli tràktîrlàrdà
yurish qismini zànjir ko‘rinishidà 
yasàlgànligi tufàyli uning yår bilàn tishlàshish yuzàsi kàttà 
bo‘lishi hisîbigà tuprîqni kàm zichlàydi, uning tîrtish sifàti 
yuqîri bo‘lib, ulàrdàn hàydàlgàn màydînlàrdà fîydàlànish 
yuqîri sàmàrà båràdi.
Qishlîq õo‘jàligi ishlàb chiqàrish jàràyonini àmàlgà îshi-
rish dà qo‘llànilàdigàn màshinà tràktîr àgrågàtlàrining àsîsiy 
enårgiya mànbàyi sifàtidà turli quvvàtlàrgà egà bo‘lgàn hàmdà 
màhàlliy shàrîitlàrni hisîbgà îlgàn hîldà màmlàkàtimizdà 
ishlàb chiqàrilgàn yoki õîrijiy dàvlàtlàrdàn sîtib îlingàn tràk-
tîrlàr 
(5-ilîvà)
qo‘llànilàdi.
Ko‘p enårgiya tàlàb etilàdigàn (yår hàydàsh, chizållàsh, 
chuqur yumshàtish và bîshqàlàr) hàmdà yuzàsi 10 gåktàrdàn 
và uzunligi 300 måtrdàn kàttà dàlàlàrdàgi ishlàrni bàjàrishdà 
hîzirgi zàmîn yuqîri quvvàtli umumiy ishlàrni bàjàràdigàn 
Àõion-850, MÕ-250, Àriîn-640S, Màgnum-7240, K-701, 
T-150K, ÕTZ-181, VT-150 rusumli tràktîrlàr kång qàmrîvli 
màshinàlàr bilàn, õuddi shu ishlàr, låkin kichik và o‘rtàchà 
màydînlàrdàT-401, T-4À-S4, VT-150, TS-6070, Àõsîs-320S 
tràktîrlàridàn fîydàlànish màqsàdgà muvîfiq hisîblànàdi.
Ekishdàn îldin yårlàrni tàyyorlàshdà (tirmàlàsh, disklàsh, 
chizållàsh, mîlàlàsh, yår tåkislàsh và bîshqàlàr) àsîsàn T-4À, 
VT-100, VT-150, ÕTZ-181 rusumli zànjirli tràktîrlàrdàn,
ekinlàr qàtîr îràlàrigà ishlîv bårishdà (ekish, kultivàtsiya 
qilish, bågînà o‘tlàr và zàràrkunàndàlàrgà qàrshi kuràshish, 

---

13
g‘o‘zàni dåfîliàtsiya qilish, g‘o‘zàpîyani yig‘ish và hîkà-
zî làr) TTZ-60.11, TTZ-80.11, MTZ-80Õ rusumli chîpiq 
tràktîrlàridàn và yåtishtirilgàn ekinlàr hîsilini tàshish ishlàridà 
TTZ-60.10, TTZ-80.10, MTZ-80,82, TTZ-100.10 rusumli 
trànspîrt tràktîrlàridàn fîydàlànish yuqîri sàmàrà båràdi.