Maket-lat-traktor++. indd

O‘t oldirish tizimi
— karburator, injektor va gazli dvi-
gatellar silindrlaridagi ishchi aralashmani majburiy ravishda 
yondirib yuborish uchun kerakli vaqtda elektr uchquni hosil 
qilish uchun xizmat qiladi.
Yurgazib yuborish tizimi
— dviga-
tel silindrlarida ishchi siklning bosh-
lanishini turg‘un ta’minlaydigan bir-
biriga ta’sir qiluvchi mexanizm va 
tizimlar majmuasidan iborat. Yuqori 
quv vatli dizellarni yurgazib yuborish 
uchun alohida benzin dvigatellari 
qo‘llanishi mumkin, avtomobil va 
qol gan traktor dvigatellarini yurgazib 
yuborish elektrostartor yordamida 
amalga oshiriladi.
Dvigatellarda qo‘llanilgan asosiy 
atama va tushunchalarni izohlash 
uchun bir silindrli porshenli IYoD 
chizmasidan foydalanamiz (4-rasm).
Yuqori chekka nuqta (YuChN)
— 
porshenning tirsakli val o‘qidan uzoq- 
lashgan eng chekka turish holati.
4-rasm. 
Dvigatelning 
asosiy ko‘rsatkichlarirn 
izohlash chizmasi.

---

16
Pastki chekka nuqta (PChN)
— porshenning tirsakli val 
o‘qiga yaqinlashgan eng chekka turish holati.
Porshen yo‘li
— porshenning bir chekka nuqtadan ikkinchi 
chekka nuqtagacha qarab harakatlanganidagi bosib o‘tgan 
masofasi. Odatda, porshen yo‘li 
s
harfi bilan belgilanib 
(4-rasmga qarang), tirsakli val krivoshipining ikki radiusiga 
teng, ya’ni 
s =2R.
Silindrning ishchi hajmi
— ushbu hajm porshen YuChN 
dan PChN ga harakatlanib bo‘lganida hosil bo‘ladi va 
V
h
harfi bilan belgilanib, quyidagi formuladan aniqlanadi:
Bunda: 
d
— silindr diametri, m; 
s
— porshen yo‘li, m.