Mahsuldor qatlamlarni ochish va

2.4.Anomal – yuqori qatlam bosimli mahsuldor qatlamlarni ochish 
Anomallik koeffitsiyenti qatlam bosimining (P
qat
) Z
qat 
chuqurligidagi chuchuk 
suvning gidrostatik bosimlarining ko‗paytmasining nisbatlariga teng: 
(2.2)
Ko‗p holatlarda К
а
=1 ga teng bo‗lib, normal qatlam bosimiga mos keladi va 
qatlamlarni ochish oddiy burg‗ilash eritmalari bilan ya‘ni, neft va zaz sanoati texnik 
xavfsizligi talablariga mos keladigan zichlik bilan amalga oshiriladi [7, 10, 33]. 
Anomal yuqori qatlam bosimida (AYUQB) burg‗ilash eritmasining zichligi 
(К
а
>1) og‗irlashtirilganda kerakli quduq tubidagi bosim qatlam bosimidan 
yuqoriligini ta‘minlaydi. 
Og‗irlashtirgich sifatida bur, barit, temir rudasining konsentratlaridan va 
boshqalardan foydalaniladi. AYUQB sharoitida ishlarni olib borishda loyli burg‗ilash 
eritmalaridan foydalaniladi va uning tarkibiga qo‗shma sifatida baritli, temirli va 
boshqa turdagi og‗irlashtirgichlar qo‗shiladi. 
Lekin, bu turdagi eritmalardan foydalanilganda mahsuldor qatlamning 
o‗tkazuvchanligini kamaytirishga olib kelishi ayniqsa, geologik murakkab sharoitdagi 
K
a
=P
qat
/P
v
×q×Z
qat

---

75
past o‗tkazuvchan kollektorli quduqlarning qurilishini va uni ishlatishga topshirishni 
texnik-iqtisodiy ko‗rsatgichlariga ta‘sir qiladi. Bunga asoslangan holda loysiz 
burg‗ilash eritmalarini qo‗llash maqsadga muvofiq hisoblanadi hamda uning zichligi 
suvda eriydigan tuzlarning va og‗irlashtiruvchi kislotali eritmalarning 
konsentratsiyasi orqali boshqariladi. 
Bu eritmalar mahsuldor qatlamlarni ochishda loyli eritmalarning oldida 
tarkibidan loyli eritma materiali chiqarib tashlanganligi uchun prinsipial yutuqqa ega 
hamda qatlamga kirib borganda qatlamdan oqim chaqirilganda va quduqlarni 
o‗zlashtirishda qatlam quduq tubi zonasidan olib chiqarish qiyin hisoblanadi. Bu 
eritmaning yana bir afzalligi quduq devorida barqaror mustahkamlikka ega bo‗ladi 
[45]. 
Yuqoridagi ma‘lumotlarga tayangan holda AYUQB sharoitida mahsuldor 
qatlamlarni ochishda loysiz burg‗ilash eritmalarini 1600 kg/m3 zichlikkacha 
og‗irlashtirishda qatlam suvlari, noorganik tuzlarning eritmalari (natriy xlorid, kaliy, 
kalsiy, magniy) va kalsiy karbonat yordamida og‗irlashtirish tavsiya qilinadi. 
AYUQB juda yuqori bo‗lganda burg‗ilash eritmalari 1600-2200 kg/m3 gacha brom 
kalsiy, sinka yoki uning aralashmasi asosida og‗irlashtiriladi, natijada mahsuldor 
qatlamni yuqori sifatda ochilishini ta‘minlaydi. 
Eritmalarning yuqori zichligi faqat noorganik tuzlar yordamida emas balki, 
organik va ishqorli metallarning formiatlari yordamida ham ta‘minlanadi. Hozirgi 
vaqtda formiiatlar asosidagi texnologik suyuqliklar qo‗llaniladi qaysiki, tarkibida 
polisaharid reagentlari filtrlanish va reologik xossalarini boshqarish uchun qo‗shiladi 
hamda zaruriy holatlarda QQTZni vaqtinchalik kolmatatsiyalash uchun marmar 
ushoqchalaridan ham foydalaniladi [8]. 
Formiatlar asosida tayyorlangan burg‗ilash eritmalari 200°C. gacha termik 
barqarorlikni saqlaydi. Formiatlardan foydalanilganda burg‗ilash eritmalaridan ko‗p 
karrali va ko‗p maqsadli foydalanish imkoniyati paydo bo‗ladi chunki, u yuqori 
fermentativ mustahkamlikka va termik nordon destruksiyalanishga qarshi 
mustahkamligi yuqoridir. 
AYUQB sharoitida mahsuldor qatlamlarni ochishda texnologik suyuqliklar 

---

sifatida quyidagi eritmalardan foydalanish tavsiya qilinadi: 
-tizimlar qattiq fazasiz formiat natriy, formiat kaliy va seziydan asosidagi 
eritmalar;
-formiatlar 
qisman kislotali eritmali karbonatli og‗irlashtirgichlarga 
almashtirilgan tizimlar;
tarkibi pasaytirilgan kislota eritmasiz qattiq fazasiz tizimlar (р = 2200 kg/m
3
). 
Og‗irlashtirishgacha barit, siderit (temir karbonati).
Noorganik tuzlarga nisbatan formiatlarning asosiy afzalligi (bromid va xlorid) 
ularning ekologik xavfsizligidir. Suv asosidagi og‗irlashtirilgan burg‗ilash eritmalari 
bilan mahsuldor qatlamlarni sifatli ochishda uglevodorod asosli og‗irlashtirilgan va 
invertli-emulsiyali burg‗ilash eritmalari qo‗llaniladi qaysiki, og‗irlashtirilgan 
tarkibdagi eritma neft qobiqlarini ichida joylashadi chunki, neftning pardalarini ularni 
ichida ushlab turish xossasiga ega bo‗ladi [56]. 
Uglevodorod tarkibining evaziga uglevodorod asosidagi va invertli –
emulsiyali eritmalar kollektorlik xossalarini saqlash hisobiga mahsuldor qatlamlarni 
yuqori darajada sifatli ochilishini ta‘minlaydi. Bunda ko‗p holatlarda mahsuldor 
qatlamlarning 
sifatli 
ochilishi quduqlarni 
ishlatishga 
topshirishda 
hamda 
rejalashtirilgan sanoat miqyosidagi flyuidlarning hajmini qazib olishning texnik-
iqtisodiy samaradorligini aniqlaydi. 
Anomallik koeffitsiyenti К
а
>1 bo‗lganda mahsuldor qatlamlarni birlamchi 
ochishda va qatlamga kirishda burg‗ilash eritmasining turi va tarkibi mahsuldor 
uyumni tuzilishining geologik xususiyatlaridan, tarkibi va filtratsiya-sig‗imdorlik 
xossasiga mos ravishda mahsuldor qatlamni kollektorlik xossalarini saqlashni, 
avariyasiz va ekologik xavfsizlikni ta‘minlash maqsadida tanlanadi.