Mahsuldor qatlamlarni ochish va

12.2-rasm. Quduqlar oralig„idagi tomografiya 
Suv bostirilgan neft qatlamiga seysmik titratish ta‘sir qilganda erkin gaz 
fazolarni mavjud bo‗lgan sharoitda neft va suvning gravitatsion ajralishi jarayoni 
ko‗proq tezlashishi mumkin. Gazning po‗faklari neft tomchilarining devorlarida 
mustahkam o‗tirib qolganligi qaydlanadi. Akustik maydonlarda gaz po‗faklariga 
radiatsiyali akustik kuchlar yaxshi ta‘sir qiladi va ularni tezroq suyuqlikdan suzib 
chiqishini yaxshilaydi hamda neft tomchilari qo‗shimcha ko‗taruvchi kuchga 
sinaladi. Mavjud bo‗lgan texnik vositalar qatlamning aniq uchastkalarida quduq tubi 
zonasining butun hajmini qamrab olib unga ta‘sir etishning maqsadli ravishda amalga 

---

441
oshirishning imkoniyatini beradi. Bir qancha yer usti va quduqlarning titratish 
manbalaridan bir vaqtning o‗zida foydalanish mumkin bo‗ladi. Har xil tartiblarda 
titratishlarni hosil qilish va yerning tagidagi qatlamlarga uzatishni asosli manbalari 
amalda mavjud. Eng kuchli titratish yo‗li bilan ta‘sir etish yer usti platformalarida 
amalga oshiriladi hamda quduqlar orqali qatlamga suyuq portlovchi moddalar 
portlatish uchun haydaladi. 
Titratish platformalarining ikkita asosiy turlari bor: 
elektrogidravlik va 
markazdan qochma distansiyali 
titratish manbalari. Gazsimon-suyuq va qattiq 
portlatuvchi moddalarni va issiq kislota tarkibli moddalarni yoqish uchun 
mo‗ljallangan quduq moslamalari ishlangan bo‗lib, ular yordamida birlik impulslarni 
va yoki bir qator turkumli impulslarni olish mumkin. Quduq ichida uzoq muddat 
ta‘sir etuvchi mexanik, pnevmatik yoki gidravlik titratishni tarqatuvchi moslamalar 
ma‘lumdir.
Yer ustidan katta quvvatda nurlanish hosil qiluvchi moslamalar ma‘lum bo‗lib, 
yer ustidan mahsuldor qatlamgacha katta energiya sarflanganligi uchun uning FIK 
kichikdir.