Mahsuldor qatlamlarni ochish va

12.3. Qatlamga seysmik titratish usulida ta‟sir qilish 
Seysmik titratish usulida quduqning qatlam tubi zonasiga ta‘sir etish usuli 1980 
yillardan ma‘lum bo‗lib, u keng tarqalgan va o‗zining ijobiy tomonini ko‗rsatgan. 
O‗z vaqtida neftlilik gorizontlariga ta‘sir etishning yer qimirlash holati bilan 
bog‗liqligi va epitsentrga yaqin joylarda konlarning quduqlarida debitlarning oshishi 
mutaxassislar tomonidan etirof etilgan [27,33,38]. So‗nggi yillarda kuchli titratish 
manbalarini yaratilganligi va jarayonlarni lokalizatsiya qilishning nazariy asoslarini 
ishlanganligi 
va oldindan ko‗rilgan nuqtalarda energiyani to‗planganligi 
qatlamlarning neftberuvchanligini oshirish texnologiyasini yaratishga ayniqsa, 
ananaviy usullarda ishlatilayotgan suniy jarayonlardagi konlarda qo‗llash uchun 
kiritishga imkoniyat berdi.
Neft uyumlariga seysmik elastik to‗lqinlar bilan ta‘sir qilishda ishlatish 
jarayonini yaxshilashning afzalligi quyidagilardan ma‘lum bo‗lgan. Impulsli ta‘sir 
qilishning asosiy samaralaridan biri tog‗ jinsi kollektorlarida yoriqlarni hosil qilish 
bilan kuzatiladi. Samara qanchalik yuqori bo‗lsa, tog‗ jinslari kam o‗tkazuvchan 
bo‗lganda o‗tkazuvchanlik qiymati bir necha tartibda o‗sishi mumkin. Qatlamda 
bunday holatni amalga oshirish uchun bosim amplitudasining impulsi 15-20 MPa 
bo‗ladi.
Seysmik to‗lqinlar qatlamning suyuqlik bilan to‗yingan qismi orqali yetarli 
darajadagi amplitudada o‗tib, filtratsiya tezligini (o‗n martalab) ko‗p karrali o‗sishiga 

---

olib keladi. Bu bir qancha samaralarni paydo bo‗lishi bilan bog‗liqdir. Elastik 
tebranish ta‘sir qilganda qovushqoq plastik va qovushqoq elastik suyuqliklarning 
tuzilmasi parchalanadi, ular nyuton xossalarini (ko‗pgina neftlar past o‗tkazuvchan 
kollektor qovushqoq plastik oqimga mosdir) egallaydi. Bosim amlitudasi siljish 
kuchlanishidan yuqori qiymatga erishganda, g‗ovakli kanallarning devorlariga yaqin 
joyda suyuqlik qatlamining yuzasida tuzilmalarning parchalanishi kuzatiladi.
Shunday qilib, bir vaqtning o‗zida oqim nyutonlik xususiyatiga o‗tadi, neft 
qovushqoqligining samarasi pasayadi va g‗ovaklik kesimining samarasi oshadi. 
Bundan tashqari neft-suv oralig‗ida taranglik kuchlarining pasayishi haqida 
ma‘lumotlar mavjud. Suyuqlik xossasiga seysmik maydonning ta‘sir qilish 
to‗xtatilgandan keyin ma‘lum bir davr o‗tgandan so‗ng o‗zining oldingi holatiga 
qaytishi boshlanadi.