Mahsuldor qatlamlarni ochish va

 
9.6. Suyuqlik haydab quduqlarni o„zlashtirish jarayonining hisobi. 
O‗zlashtirishda gidravlik hisobni olib borish uchun quyidagi ifodalarni 
kirgizamiz: 
ρ
1
, μ
1
– o‗zlashtirishdan oldin quduqqa to‗ldirilgan suyuqlikning zichligi 
va qovushqoqligi; 
ρ
2
, μ
2
– quduq tubiga beriladigan bosimni pasaytirish uchun 
quduqqa haydaladigan suyuqlikning zichligi va qovushqoqligi; 
P
qat
– quduq ustidan 
haydaladigan suyuqlikni bosimi; 
P
chiq
– quduqdan chiqishdagi suyuqlikning bosimi.
Quduqni teskari yuvish holatini ko‗rib chiqamiz, ya‘ni bunda juda yengil 
suyuqlik (ρ
2
, μ
2
) quvur oralig‗iga haydaladi, og‗ir suyuqlik esa (aralashma) NKQ 
orqali yer ustiga siqib chiqariladi.
Jarayonni hammasini ikki bosqichga ajratamiz: halqa fazosi orqali chegarani 
quduq usti X – dan to NKQ-ning boshmoqi – O chegarasi X-ni boshmoqdan NKQ-ning ichi orqali quduq ustigacha siljishi: LBosimning balans tenglamasi.
Р
Р
Р
Р
Р
Р
G
L
X
L
Х
xay






(9.5) 
bu yerda: 
P
X
– halqa oralig‗ida X uzunlikda haydaladigan suyuqlikni 
ishqalanishga yo‗qotiladigan (
ρ
2
, μ
2
) bosim; 
P
L-X
– halqa oralig‗ida 
L-X
masofada 
quduq suyuqligini ishqalanishga yo‗qotiladigan bosimi; 
P
L
– quduq suyuqligini 
NKQ-da va NKQ-ning 
L
uzunligida yo‗qotiladigan bosimi; 
P
G
–X
uchastkadagi 
gidrostatik bosimlarni muvozanatlashtiradigan bo‗lib, quvur oralig‗ida juda yengil 
suyuqlikni mavjudligi (ρ
2
) va NKQ-da og‗ir suyuqlikni (ρ
1
) mavjudligi hamda 
quduqning qiyshiqligi bilan (β-egrilik burchagi) belgilanadi. 
Quduqdan suyuqlikni chiqishdagi qarshi bosimi (NKQ-dan) quyidagicha 
ifodalanadi. 





cos
2
1



gx
Р
g
(9.6) 

---

P
X
, P
L-X
, P
L
larning qiymatlari 1 metr uzunlikdagi yoki quvur oralig‗idagi 
bosimni ishqalanishga yo‗qotilish hosilasi kabi aniqlanadi.
x
g
а
Р
Х




2
1

, (9.7) 


x
L
g
а
Р
Х
L





1
2

, (9.8) 
L
g
а
Р
L




1
3

(9.9) 
a
1
, a
2
, a
3
– ishqalanishda bosimni yo‗qotilishi bo‗lib, metrda ifodalanib 
suyuqlikni ustuniga mos keluvchi 1 metr quvurning uzunligi yoki quvur halqa 
oralig‗ini uzunligi.
Quvurlarni gidravlik hisobi qonuniga muvofiq 


n
v
d
D
g
а


2
2
1
1


, (9.10) 
bu yerda: 
e
n
v
d
d
D


halqa oralig‗ini ekvivalent diametri, m
;
v
– suyuqlikning chiziqli harakat tezligi, m/s.
Agarda quduq egrilangan bo‗lsa va unga NKQ ekssentrik joylashganda 
yuqoridagi formulaga tuzatish koeffitsienti kiritiladi.


25
,
0
2
5
,
1
1
1
е



(9.11)