Mahsuldor qatlamlarni ochish va

6.6-rasm. Teshish zonasiga tuzli 
aralashmani 
porsiyali 
xaydash 
texnologiyasi 
va 
uni 
burgilash 
eritmasidan 
ajratuvchi 
bufer 
suyukligi. 
1-sementlash agregati; 2-ulchov idishi; 
3-tuzni eritish uchun idish; 4-ishlatish 
tizmasi; 5-NKQ-tizmasi. 
Bu yangi texnologiyada quduqda burg‗ilash eritmasini qattiq fazasiz teshuvchi 
suyuqliklarni bilan aralashtirishni bir nechta bosqichlarda olib borish masalasi 
kuriladi: 
-burg‗ilash eritmasini ishlatish tizmasida suv bilan almashtirish;
-quduqni stvolini sirkulyasiya yo‗li bilan suv sirt va SFM-lar qo‗shib yopiq sikl 
sig‗im idishi – nasos – filtr orqali burg‗ilash qoldiqlaridan tozalanadi;
-quduq – sig‗im idishidan yuvilgan qattiq zarrachalar yuvib yuboriladi;
-filtrlangan suvni teshuvchi suyuqliklar bilan aralashtirish. 
Suvdan yuvilgan qattiq zarrachalarni va teshuvchi suyuqliklarni yuvib yuborish 
uchun har xil konstruksiyadagi filtrlardan foydalaniladi: teshikli ko‗rinishidagi kvars 
qumlari bilan to‗ldirilgan filtrli elementlardan va h.k. 
 
6.13. Quduqqa suyuqliklarni haydash texnologiyasi va uni to„ldirish 
Ishlatish tizmasi opressovka qilingandan keyin teshilish zonasi tuzli eritmani 
porsiyasi bilan to‗ldiriladi. Bundan keyin quduqni tubi qismigacha NKQ tushiriladi 
va sementlash agregatlari bilan ylanadi. Sementlash agregatining hajmiy idishi buferli 
ajratuvchi suyuqlik bilan to‗ldiriladi, boshqa idish esa tuzli eritma bilan to‗ldiriladi.
Suyuqliklarni haydash jarayoni NKQ tizmasidagi va xalqa oralig‗idagi bosim 
balansiga asoslanib, aniq ketma-ketlikda amalga oshiriladi.

---

263
- bufer ajratgich bilan 
V
1
hajmda mustahkamlash quvuri va NKQ oralig‗i 
orasidagi halqa fazosi 
H
– balandlikgacha to‗ldiradi;
- hisobiy hajmidagi tuzli eritma;
- 
V
2
hajmdagi bufer ajratgich, NKQ tizmasini 
H
– balandlik oralig‗idagi 
to‗ldiradi;
- haydovchi suyuqlik shunday hajmda haydaladiki, teshuvchi suyuqliklarni 
teshish to‗liq yetib borishini ta‘minlaydi. 
Birinchi va ikkinchi porsiya hajmidagi ajratib turuvchi suyuqlikni hajmi 
quyidagi formula yordamida aniqlanadi. 


H
D
D
V
2
2
2
1
1
785
,
0


;
H
D
V


2
3
2
785
,
0
. 
Bunda: 
D
1
– ishlatish tizmasining ichki diametri;
D
2
va 
D
3
– NKQ – ni tashqi va ichki diametri.
Agar quduqda teshuvchi suyuqliklarni haydashdan oldin suvli aralashma 
bo‗lsa, qatlamga repressiya hosil qilish uchun og‗irroq suyuqlik haydaladi. Bunda 
suyuqlikni bostirish tugallangandan keyin NKQ bufer suyuqligini chegarasigacha 
undan keyin esa burg‗ilash aralashmasini suv bilan almashish chegarasigacha 
ko‗tariladi. 
Teshishni boshlashdan oldin ME (maxsus eritma) ga tanaffus beriladi, ya‘ni ish 
vaqtida eritma tarkibidagi muallaq zarrachalarni teshish zonasidan pastga zumpfga 
tushish ta‘minlanadi. 
Mahsuldor qatlamni birlamchi ochishda qo‗llanilgan burg‗ilash eritmasidan 
quduqni 
yuqori 
qismida 
foydalaniladi. 
Bunday 
eritma 
sidemintatsiya 
mustahkamligiga ega bo‗lishi shart chunki bufer suyuqligini chegarasiga 
og‗irlashtirgichlar tushib qolsa, teshgichni o‗tishini qiyinlashtiradi. Burg‗ilash 
eritmasini ostiga operativ bufer suyuqligini porsiyasi (bir bulagi) joylashtiriladi. 
Gravitatsiya og‗irlik kuchlari ta‘sirida suyuqliklarni aralashini oldini olish uchun, 
eritmani zichligi yuqoridan pastga qarab 20-40 kg/sm
3
kattalikda oshirib boriladi.
Bufer suyuqligini ostiga teshish muhiti uchun ME joylashtiriladi. Teshish 
muhiti sifatida qo‗llaniladigan tuzli eritma, eritmani tarkibiga 2g/l kichik bo‗lmagan
Ca
2+
kotionlari va 0005-0,007% SFM bo‗lishi kerak. Tuzli eritmaning porsiyasini 

---

hajmi shunga teng bo‗lishi kerakki qaysiki perforatsiya teshiklaridan 50-100 metr 
yuqorisiga joylashadi. Tuzli eritmalar va bufer suyuqligi loy aralashtirgichda yoki SA 
ning o‗lchamli idishida tayyorlanishi kerak.
Oxirgi holatda 0,5’1m
3
hajmdagi qo‗shimcha eritmalar bo‗lishi kerak. 
Tayyorlangan ME va inert eritmasini markazda tayyorlanadi va burg‗ilash 
avtotsisternalarida toshiladi. Eritmani flokulyant (SFM)bilan ishlash hamda kerak 
bo‗lganda Ca Cℓ
2
kaogulyant qo‗shimchasini qo‗shish to‗g‗ridan-to‗g‗ri SA idishida 
yopiq siklda 15-30 minut davomida aralashtirib tayyorlanadi. Ikkilamchi ochishda 
ME-lardan foydalanish quduqni debitini 25-30% ga oshiradi, o‗zlashtirish muddatini 
25-40% ga kamaytiradi.