So`zlashuv uslubiga mos

So`zlashuv uslubiga mos

Agar Yer Yupiter bilan joy almashsa nima bo'lishini hech o'ylab ko'rganmisiz? Men jiddiy! Uning uzuklarida yangi Vasyuki paydo bo'ladimi? Albatta yo'q! Ular gazdan! Hech bo'lmaganda bir daqiqaga shunday bema'ni narsalarni sotib oldingizmi? Men hayotga ishonmayman! Agar oy Tinch okeaniga tushib qolsa, uning darajasi qancha ko'tariladi? Ehtimol siz meni noyob burg'u deb o'ylaysiz, lekin agar men bu savollarni bermasam, unda kim?

Aloqaning har xil turlariga xosdir. Har bir uslub o'ziga xos nutq vositalariga ega, ma'lum bir sohaga mos keladi, o'ziga xos janrlarga ega, foydalanish maqsadi bor.

Nutqning uslublari qanday? Keling, ularning tasnifini batafsil ko'rib chiqaylik.

Suhbat. Kundalik hayotda biz har kuni muloqot qiladigan uslub. Uning xarakterli so'zlashuv lug'ati, hissiy jihatdan rang-barang so'zlarning katta to'plami (masalan, "bola", "salqin" va boshqalar). So'zlashuv nutqida to'liq bo'lmagan jumlalarni ishlatishga yo'l qo'yiladi, ularning mazmuni kontekstdan aniq, norasmiy murojaat. Uslub janrlari suhbat yoki suhbat (og'zaki shakllar), eslatmalar, xatlar (yozma) bo'lishi mumkin.
Ilmiy uslub

Til birliklari va materialidan fikrni ifodalash maqsadida foydalanish jarayoni nutq sanaladi. Hayotning turli sohalari, turlicha nutq vaziyatlarida tildagi leksik, frazeologik, fonetik va grammatik vositalarni tanlash va ulardan foydalanish usullari ham har xil bo‘ladi. Shunga ko‘ra, nutqning quyidagi uslublari o‘zaro farqlanadi: so‘zlashuv uslubi, rasmiy-idoraviy uslub, ilmiy uslub, publitsistik uslub va badiiy uslub.

Ilmiy uslub tabiat va ijtimoiy hayotdagi barcha narsa hamda hodisalar to‘g‘risida aniq, asoslangan, izchil ma’lumot berishda qo‘llanadi. Unda narsa-hodisa mohiyatini ta’riflash, tahlil qilish, sababini aniqlab, dalillar bilan isbotlash va asosli natijalarni bayon etish muhim hisoblanadi. Maxsus atamalar bu uslubning leksikasini tashkil qiladi, unda adabiy me’yorga qat’iy rioya etilgani holda majhul nisbatdagi fe’llar va murakkab qurilishli gaplar keng ishlatiladi. Ilmiy uslub bilimning turli sohalariga qarab, shuningdek, kimga mo‘ljallanganligiga nisbatan o‘zaro farqlanadi. Masalan, fan sohalari muayyan shartli belgilar, formulalar, bayon qilish materiali bilan ajralib turadi. Ilmiy uslubdagi kitoblar ilm-fanga oid ma’lumotlar berish bilan mutaxassislargagina mo‘ljallanishi yoki bunday ilmiy ma’lumotlar keng ommaga qaratilgan bo‘lishi mumkin. Keng jamoatchilikka tushunarli bo‘lgan, tasvir bayonida emotsionallik, obrazlilik mavjud bo‘lgan uslub ilmiy-ommabop uslub sanaladi. Ko‘pchilikka mo‘ljallangan ma’ruzalar, risola va darsliklar shu uslubning ko‘rinishlaridir.

Ilmiy-ommabop uslubda maxsus atamalar kam ishlatiladi (ishlatilganda esa izohi beriladi), fikrlar qiziqarli tilda tushuntiriladi, bayonda obrazlilikni ta’minlovchi badiiy tasvir usullaridan foydalaniladi.