Mahsuldor qatlamlarni ochish va

6.9.Napor – HCl tuz kislotasini ingibirlash
Napor – HCl tuz kislotasini tarkibi bo‗yicha ingibirlashda tarkibi bo‗yicha tuz 
kislotasining aralashmasida vodorod xloridning massali ulushi 22-24% (texnik yoki 
kimyoviy ishlab chiqarishning yarim mahsuloti hisoblanadi) va ―Napor – HCl‖ 
kislotali korroziya ingibitori. Qatlamga kislotali ishlov berishda kislota va sulfat 
tiklovchi bakteriyalar neft qudug‗ining tubi zonasiga bostiriladi, qora metallarni va 
buyumlarni zararsizlantirish hamda qozonlarni va apparatlarni kimyoviy tozalash 
vazifasini bajaradi. 
Ingibirlangan tuz kislotasi – achchiq, issiq bo‗lmagan suyuqlik, ko‗p holatlarda 
metallarni va oksidlarni eritadi. Unga farfor, keramika, shisha, granit chidamlidir. 
Kislota suv, efir va benzin bilan yaxshi aralashadi. 
Ingibirlangan tuz kislotasi har qanday yotqiziqlarni yoyish ayniqsa, karbonatni, 
metallarga zararli ta‘sir ko‗rsatmasdan tozalash xususiyatiga egadir. Bunday xossalar 
kislotada eritilgan ingibitorning evazigadir. 
Ingibirlangan tuz kislotasi karbonat yotqiziqlarini eritgani uchun neft sanoatida 
keng qo‗llanilmoqda. Undan qatlamlarga ta‘sir qilib neftni ishlashda keng 
qo‗llaniladi. Bu kislota quduqlarga ishlov berishga mo‗ljallangan hamda sulfat 
tiklovchi bakteriyalarni bostirishda qo‗llaniladi. 

---

Neftga boy bo‗lgan qatlamlarda neftni qazib olishning boshlanishida neft 
konlarini muhim bosqichlarida tayyorlash hisoblanadi. U qanchalik sifatli 
tugallangan bo‗lsa, neft va neftmahsulotlarining sifati va bahosi shunga bog‗liq 
bo‗ladi. Neftning tarkibi qanchalik iflos bo‗lganda mexanik qo‗shimchalar ko‗p 
bo‗ladi, qimmat narxdagi reagentlar bilan tozalashga to‗g‗ri keladi. Shuning uchun 
qazib olishda neft qatlamidagi sifatni oshirish uchun hamma qo‗yilgan imkoniyatlar 
hisobga olinadi. Eng ko‗p uchraydigan muammolardan biri har xil turdagi korroziya 
hisoblanadi, qaysiki, neft kon jihozlariga va mahsulotning o‗ziga ham salbiy ta‘sir 
ko‗rsatadi. Ohaktoshlar, dolomitli tog‗ jinslari hamda karbonat yotqiziqlari bilan 
ifloslangan tog‗ jinsi holatini yaxshilash uchun ingibirlangan tuz kislotasi 
qo‗llaniladi. U quduq va qatlam aloqasini yaxshilaydi, tog‗ jinsi yotqiziqlaridagi 
yoriqlarni va g‗ovakliklarni, mikroorganizmlarni tozalaydi va kengaytiradi 
Quduqlarga kislotali ishlov berish – quduqlarni burg‗ilash, mustahkamlash 
kolonnalarini sementlash yoki quduqlarni ekspluatatsiya qilish davrida quduq tubi 
zonasiga tushgan yoki paydo bo‗lgan ifloslangan mahsulotlarni qatlamning 
mahsuldor qismidan tozalashda samarali usul hisoblanadi. 
Quduqning debiti ko‗p holatlarda mahsuldor qatlamning o‗tkazuvchanligiga 
bog‗liq bo‗ladi (quduq tubi zonasini) ya‘ni, quduqlarni tugallashda va ekspluatatsiya 
qilish jarayonida o‗zgarib turadi. Qatlamning kollektorlik xossasi loylarni bo‗kishi, 
qatlam suvlaridan tushgan tuzlar, mustahkam emulsiyalarning shakllanishi, smola 
yotqiziqlari, parafinlar va stvolning filtrli qismidagi korroziya mahsulotlari, tog‗ 
jinsining gidratatsiyasi, sulfat tiklovchi bakteriyalarning ko‗payishi evaziga 
yomonlashadi. 
Neft qazib olish tarmog‗idan tashqari ingibirlangan tuz kislotasi qora va rangli 
metallarni zanglagan va oksidlangan qatlamlarini hamda qaynaydigan qozonlarni 
yoki apparatlarni noorganik yotqiziqlardan kimyoviy tozalashda qo‗llaniladi.
Ingibirlangan tuz kislotasining afzalligi butun ishlatish muddati davomida 
korroziyaga qarshi barqarorlikni saqlab qoladi. Shu bilan birgalikda u sisternaning 
qoplamasiga salbiy ta‘sir ko‗rsatadi hamda neftning sifatiga va neftni qayta ishlash 
jarayonida ta‘sir qilmaydi. 

---

255
―NAPOR‖ OAJ ingibirlangan tuz kislotasi ―NAPOR – HCl‖ ni kislotali ishlov 
berishda va neft quduqlarining quduq tubi zonasiga qatlam va quduq oralig‗ini 
tutashishini yaxshilash hamda g‗ovaklik va yoriqlarni tozalash va kengaytirish 
maqsadida sulfat tiklovchi bakteriyalarni (STB) bostirishda qo‗llash uchun tavsiya 
qilinadi. Bundan tashqari ―NAPOR – HCl‖ ingibirlangan tuz kislotasi karbonat 
yotqiziqli tog‗ jinslari (dolomit va ohaktoshlar) yoki karbonat yotqiziqlari bilan 
ifloslangan 
kollektorlardagi 
filtratsiya 
qarshiliklarini 
olishda 
qo‗llaniladi. 
Igibirlangan tuz kislotasi ―yuqori xavfli moddalar‖ sinfiga mansub, neft sanoati 
tomonidan qo‗llanilishga ruxsat berilgan.