Mahsuldor qatlamlarni ochish va

Filtratsiya va kolmatatsiya xossalari
. Yuqorida mulohaza qilganimizdek 
burg‗ilash eritmasi qatlam flyuidi oqimlarini quduq stvoli orqali kirib kelishining 
oldini oladi. Buning evaziga eritmani o‗tkazuvchan qatlamlarga bostirib kirib borish 
holati, lekin eritmaning qattiq fazasi g‗ovakliklarga va stvol devorining yoriqlariga 
kirib boradi hamda loyli qobiqlarni shakllantiradi. Bu qobiq past o‗tkazuvchanlik 
xususiyatiga ega bo‗lganligi uchun u orqali faqat filtratlar o‗tadi. Filtratsiya ikki turga 
bo‗linadi: statik va dinamik. Birinchisi sirkulyatsiya bo‗lmaganda bo‗lib o‗tadi ya‘ni, 
burg‗ilash eritmasi filtratsiya qobiqlarini o‗sishiga to‗sqinliq qilmaydi. Ikkinchi 
turdagi tavsifi qaysiki, sirkulyatsiya sodir bo‗ladi, burg‗ilash eritmasi oqimining 
eroziya ta‘siri tufayli filtratsiya qobig‗ining o‗sishi chegaralangan. 
Barqarorlik 
– geterogen tizimning xossasi birlamchi dispers holati vaqtida 
saqlanadi. Bu tizim bo‗linmalarining katta yuzasi evaziga muvozanat holati saqlanadi 
qaysiki, fazalar oralig‗idagi bo‗linmaning yuzasi va erkin yuzalarda energiya 
minimaldir. Bu holat dispers zarralarni agregatlanishga va tizimning qatlamlanishga 
olib keladi. 

---

205
Solishtirma elektr qarshilik
. Burg‗ilash eritmasining berilgan xossalari 
ochiladigan quduqlarda geologik tuzilishi tavsiflarini aniqlash uchun qatlamdan 
burg‗ilash eritmasiga kirib kelgan xossasi va suvning hajmi nazorat qilinadi,
Eritmaning solishtirma elektr qarshiligi (SEQ) tog‗ jinsining dispers muhiti, 
harorat, tuzning konsentratsiyasi, qattiq fazaning konsentratsiyasi va turi aniqlanadi. 
SEQ keng oraliqda o‗zgaradi: 0,1 dan 1 Om-m.gacha – chuchuk eritmalar uchun; 1 
dan 10 Om-m.gacha –tarkibida minerallashgan suvli eritmalar uchun. SEQ katta 
o‗lchamda foydalaniladigan suv minerallashish darajasiga, uglevodorod asosidagi 
burg‗ilash eritmalari uchun amalda u chegaralangan.
Issiqlik uzatuvchanlik va solishtirma issiqlik sig‘imi
. Bu tavsiflari sirkulyatsiya 
jarayonida harorat mavjud bo‗lmaganda radial va bo‗ylama (quduqning stvoli 
bo‗ylab) taqsimlanishini aniqlashda zarur hisoblanadi. Issiqlik uzatuvchanlik va 
solishtirma issiqlik sig‗imining qiymati burg‗ilash eritmasining tarkibi va uning 
haroratiga bog‗liq. Shuni baholash kerakki, loyning tarkibi oshirilganda burg‗ilash 
eritmasining solishtirma issiqlik hajmi pasayadi. 
Asosiy xossalari
– qaysiki, quduqning loyihalashtirish va qurish jarayonlarida 
muhim e‘tibor qaratiladi: bu zichlik, reologik va filtratsiya – sig‗imdorlik xossalari. 
Yuqorida mulohaza qilganimizdek burg‗ilash eritmasining parametrlariga 
harorat va bosim sifatli ta‘sir ko‗rsatadi. Burg‗ilash eritmasining quduq tubi 
sharoitidagi bosimlardagi va haroratlardagi reologik xossalari yer ustidagi (atrof - 
muhit) kuchli farq qiladi. 
Harorat quduq tubidagi geotermik gradiyentga bog‘liq bo‘lib, tushirish
– 
ko‗tarish operatsiyalarida 2600S dan oshib ketishi mumkin. Geotermik gradiyent – 
yer bag‗ri qalinligida tog‗ jinsining haroratini o‗sishini yozuvchi fizik kattalikdir. 
Geologiyada geotermik gradiyentni hisoblashda birlik chuqurlik sifatida 100 m qobul 
qilingan. Eng o‗lik harorat katta va asosan qiyin prognoz qilinadigan reologik 
tizimlarga ta‘sir qilishi hisoblanadi. Burg‗ilash eritmasining quduq stvolidagi
qovushqoqligi yer ustida o‗lchangan qiymatlariga nisbatan katta yoki kichik bo‗lishi 
mumkin, unga qo‗shiladigan qo‗shmalar sirkulyatsiya jarayonida qovushqoqlikni 
pasaytirish yoki oshirishi mumkin. 

---

Yuqori bosim va harorat burg‗ilash eritmasining reologik xossasiga uch 
tomonlama ta‘sir qiladi: