Mahsuldor qatlamlarni ochish va

6.1-rasm. “Quduq-qatlam” sharoitida statik va dinamik muvozanatni ushlab turish 
shartlari. 
Yuqorida keltirilgan mulohazalarga muvofiq quyidagi variantlarni ko‗rib 
chiqamiz: 
1.
depressiyada burg‗ilash statik bosimda ham, dinamik bosim sharoitida ham 
qatlamning ochiladigan hamma oraliqlari 
H
kr
dan 
H
qud.t
bo‗lgan chuqurliklarida 
(6.1-rasm, a) qo‗llash mumkin; 
2.
depressiyada burg‗ilash har qanday 
H
jor
joriy chuqurlikda (
H
qud
-H
jor
) oraliqda 
olib boriladi, dinamik sharoitda qatlamga depressiya saqlanadi (6.1-rasm, b); 
3.
GNSTQ lardagi oraliqlarni ochishda faqat statik depressiya ushlab turiladi, 
yuvishda esa – repressiya ushlab turiladi (6.1-rasm, v); 
4.
statik depressiya ma‘lum 
H
o‘r
oraliqlarda ushlanib turiladi, quduqni 
chuqurlashtirishni davom ettirishda qatlamni burg‗ilash statik va dinamik 
repressiyalarda olib boriladi (6.1-rasm, g); 
5.
burg‗ilash eritmasining zichligi ko‗pgina holatlarda qatlam flyuidining 
zichligidan yuqori bo‗lgan sharoitda o‗zgaruvchan depressiyada yoki 
repressiyada olib boriladi, quduqning ustiga esa ortiqcha bosim ushlab turiladi. 
 

---

6.4. O„zgaruvchan depressiyada qatlamdan gaz oqimini kirib kelishini 
oldindan aytish 
 
Qatlamga depressiya hosil qilinganda quduqqa qatlam flyuidlari (gaz, neft, 
suv) har xil debitlarda kirib keladi. Flyuidning debiti depressiya kattaligiga va 
qatlamning kollektorlik xossasiga bog‗liq bo‗ladi. Amalda qatlamning mahsuldorligi 
uni ochgandan va burg‗ilash tugallangandan keyin quduqda kompleks gaz 
gidrodinamik, gidrogeologik va geofizik tadqiqotlar olib borish natijasida aniqlanadi. 
Burg‗ilash ishlarini olib borishdan oldin depressiyaning qiymatiga va 
qatlamning flyuidini debitiga baho beriladi, chunki burg‗ilash jarayonida quvurning 
orqasi fazasida burg‗ilash eritmalari aralashadi va uning xossalarini va parametrlarini 
o‗zgartiradi. 
Depressiyada burg‗ilashda qatlam flyuidlarining oqimining xususiyati 
quyidagicha mulohaza qilinadi: 
1.
Tadqiqotlar natijasiga muvofiq qushni quduqlardagi mahsuldor qatlamning 
o‗rtacha koeffitsenti 
ur
К
max
depressiyada olingan debitga (suyuqlik uchun) yoki 
depressiya kvadratiga (gaz uchun) teng nisbatda aniqlanadi. 
dep
s
s
P
Q
К


max
(6.1) 
2
max
dep
g
g
Р
Q
К


(6.2) 
2.
Ochilgan qatlam qalinligining (quvvat, uzunligi) bir metriga to‗g‗ri keladigan 
mahsuldorlik koeffitsenti aniqlanadi. 
3.
Qatlamga maksimal ruxsat etilgan depressiya aniqlanadi 




qat
tog
dep
Р
Р
Р




'
max
15
,
0
10
,
0
(6.3) 
bu yerda: 
kr
qat
d
j
t
tog
Н
Р
.
.
'


- tog‗ bosimi; 
P
qat
– qatlam bosimi; 
ρ
– yuqorida 
joylashgan tog‗ jinsi massivining oraliqlar bo‗yicha o‗rtacha zichligi. 
4.
Nisbatlarda (6.1) foydalanib, har xil depressiya qatlamlaridagi kutilgan gazning 
debiti hisoblanadi, (6.3) formula bo‗yicha maksimal ruxsat etilgan 
qiymatgacha kattalik aniqlanadi. 
Р
K
Q
s
s



max
(6.4) 

---

225
2
Р
К
Q
g
mus
g



(6.5) 
5.
Qatlam flyuidlari va quyqumlari aralashgan burg‗ilash eritmasining zichligini 
o‗zgarishiga baho boriladi. 
Ruxsat berilgan depressiya kattaligi uchun 10 va 15 % li samarali skelet 
kuchlanishlari bo‗yicha ma‘lumotlar quyidagicha: 
ρ
t.j
, kg/m
3
1850 
P
tog‘
, MPa
28,8 
P
qat
,
 
MPa 
11,50 
Δ
max
dep
Р
, 
MPa
1,73-2,60 


2
max
dep
Р

, MPa 
2,99 
3
max
10

ur
K
m
3
/(kunMPa
2
)
221,2 
3
max
10

ur
K
m
3
/(kunMPa
2
)
3,16 
P
st
=9,77 MPa bo‗lganda qatlamning shipidagi shartni ta‘minlash uchun 
(H
kr
=1630 m), APQB sharoitida (K
a
=0,72), gaz omili G
o
≈15 bo‗lganda burg‗ilashni 
gazsuyuqlik aralashmasi (GSA) bilan yuvish orqali olib boriladi (6.2-rasm). 
Mahsuldor qatlamni ochishda GSA bilan yuvish olib borilganda dinamik depressiya 
kamayadi (6.2-rasm, 6.2-jadval). Bunday sharoitda quduqni chuqurlashtirishni 
oshishi natijasida bosim ham oshadi, natijada yuvuvchi suyuqlikka gaz debit bilan 
kirib keladi. GSA ning tarkibiga qatlam gazining kirib kelishi qatlamning tubining 
(H
tub
=1700 m) yotish chuqurligida gaz omilini 27,1 gacha oshiradi. 

---