Mahsuldor qatlamlarni ochish va

6.3-rasm. Har xil perforatorlarni qo„llash natijasida hosil bo„lgan perforatsiya 
kanallari (mustahkamlash tizmasi – sement halqasi – tog„ jinsi.) 
a-
yer usti sharoitida; 
b-
30 MPa bosimda; 
t
3
-
zaryad massasi; 
V
- stvoldan chiqishdagi o‗qning tezligi; 
l
k
-
kanalning uzunligi
. 

---

6.4-rasm. Perforatorlarning yorib kirish xususiyati. (D markali po„lat, quvur devorini 
qalinligi 25 mm, va siqishga mustahkamligi 
G
his
 
= 25 mm, t = 20
0
C da tog„ jinsining siqishdagi 
chegaraviy mustahkamligi 
B
kis
 
= 45 MPa). 
I – mustahkamlash quvuri; II – sement halqasi; III – tog‗ jinsi. 
 
parchalanadigan quyma alyuminiy qoplamali zaryadlangan KPRU 65, PR 54 
perforatorlar o‗z o‗rnini topgandir.
Zaryadlarni otishda olinadigan perforatsiya kanallarning o‗lchamlarining 
kattaligi bo‗yicha yer usti sharoitlarida kumulyativ perforatorlar keng qo‗llaniladi, 
yuqori mustahkamli tog‗ jinslaridan yorib o‗tish chuqurligi 2.4 va 2.5 rasmlarda 
keltirilgan. 
Suv-qum-oqimli perforatsiyani 
amalga 
oshirishda qisqa 
quvurlardan 
(masofadan) chiqadigan katta tezlikdagi oqimni gidromonitorli samarasining hisobiga 
to‗siqlarda kanallar hosil bo‗ladi. Bunda katta tezlikda oqim va qumlar abraziv ta‘sir 
qiladi. 
Bu usul mahsuldor qatlamlarning portlatilmasdan ochishning birdan bir usuli 
bo‗lib u mexanik faol jarayonlarda govaklik muhitining o‗tkazuvchanligi katta 
ko‗rsatkichda yomonlashganda qo‗llaniladi. 
―Suv-qum-oqimli‖ perforatorlar qattiq aralashmali qisqa quvur (nasadka) bilan 
po‗lat korpusdan tashkil topgan bo‗ladi, oqimning tezligi 200 m/sek-ga etadi. Bunday 
tezlikni hosil qilish uchun 2AN500 va 4AN700 nasos agregatlaridan foydalaniladi, 

---

233
bir operatsiyada 2 tadan 6 tagacha va undan ko‗p ham qo‗llaniladi. Bir kanalni hosil 
bo‗lishi uchun 20 daqiqa vaqt, ishchi suyuqlik 1m
3
dan 7 m
3
gacha, qum esa – 50 
kg.dan 700 kg. gacha srflanadi.
―Suv-qum-oqimli‖ oqimli perforatsiyani qo‗llashda ishlarning murakkabligini 
hisobga olinganda hozirgi vaqtda qisman qo‗llanilmoqda.