Mahsuldor qatlamlarni ochish va

6.6. Qatlamni depressiyada va repressiyada teshish 
Bu teshish ikkilamchi usulda qatlamni ochishning eng progressiv usuli bo‗lib, 
katta bosim gradientida ta‘sir etib teshish kanallarini hosil qilish orqali qatlamdan 
neft yoki gaz oqimining jadallashuvi yuzaga keladi. Natijada teshilgan kanallar va 
quduq tubi sohasida o‗zini-o‗zi tozalashi sodir bo‗ladi va bir vaqtning o‗zida 
qatlamlarni ikkilamchi ochish jarayonida neft yoki gaz oqimini chaqirish jarayoni 
bilan birlashadi.
 
 
Birinchi variant 
bo‗yicha KPRU 65, PR 54, PD 43 turidagi perforatorlar 
qo‗llaniladi. Perforatorni quduqqa tushirguncha quduq NKQ bilan jihozlanadi, 
quduq ustiga favvora armaturasi montaj qilinadi. Quduqdagi suyuqlik sathini 
pasaytirish uchun eng yengil eritma bilan almashtiriladi, quduqdagi eritma to‗liq 
haydab chiqariladi va havo bilan to‗ldiriladi, tabiiy gaz yoki azot bilan to‗ldirib 
qatlam va quduq tubi bosimlari oralig‗idagi kerakli bosimlar farqi hosil qilinadi. 
Lubrikator yordamida quduqqa kerakli uzunlikdagi (perforatorni maksimal sonida 
uzunligi 150-300 m bo‗lgan kumulyativ zaryadlari bir vaqtda tushiriladigan) kichik 
o‗lchamdagi teshgichlar karotaj kabelida teshiladigan oraliqga o‗rnatiladi (6.5-rasm). 

---

6.5-rasm. Kichik o„lchamli perforatorlarni quduqqa 
tushirish sxemasi. 
1-lubrikator; 2-chambarak; 3-mustahkamlash tizmasi; 4-
NKQ; 5-kabel; 6-perforator. 
Teshish jarayonidan keyin, qatlamda teshilgan kanallarining jadal va quduq 
atroflarining tozalanishi sodir bo‗ladi.
Yuqori mahsuldorli neft qatlamlarida, gaz qazib olinadigan quduqlarda quduq 
stvolini qatlam flyuidi bilan to‗ldirish davomida, quduqda bosimning o‗sish jadalligi 
oshadi. Lubrikator konstruksiyasi quduqdan karotaj kabelini chiqarish va kerak 
bo‗lganda yana quduqqa tushirish hamda kerakli oraliqni teshish imkoniyatlarini 
beradi. Kichik o‗lchamdagi lubrikatordan foydalanilganda kumulyativ yo‗llanmalari 
zaryadgacha to‗siqlar bilan birgalikda mustahkamlash tizmasi bo‗yicha katta 
masofani (6.3-jadval) va kanalning uzunligini hamda suyuqlik qatlamining 
qalinligiga bog‗liq masofalarni bosib o‗tishiga to‗g‗ri keladi (6.6-rasm). Shuning 
uchun bunday usul qo‗llanilganda eng samarali teshish gazli muhitda sodir bo‗ladi.
6.3-jadval 
Otuvchi perforatorlar bilan mustahkamlash tizmasining devori oralig‗idagi minimal ruxsat 
etilgan oraliqlar 
Perforator turi 
Perforatorlar diametri yoki 
ko‗ndalang o‗lchami, mm 
Quduqdagi 
suyuqlikning zichligi, 
kg/m
3
Minimal 
oraliqlar, mm 
PK 
800-105 
<1300 
1300-1500 
13 
15 
PKO, PKAT 
73-89 
≤1500-1500/23 
22 / 23 
PO 
43-54 
≤100 
25 
7-8 
KPRU 
65 
>1000 
11 
PVKT,PVT 
70-73 
800-2300 
23 

---

235
6.6.-rasm. Kabel uzunligining (
k
l
) 
suyuqlik qatlami qalinligiga (
.
.
.
k
k
s
b
) bog‗liqligi.

1-suvda; 2-gaz muhitida. 

Parchalovchi perforatorning kamchiligi shundaki, quduq tubini oyna parchalari 
bilan ifloslantiradi uning zichligini ba‘zida qatlamni ochishda qo‗llaniladigan og‗ir 
burg‗ilash eritmalarining zichligi bilan taqqoslash mumkin (plastmassa bo‗lsa 1400 
kg/m
3
; alyuminiyli bo‗lsa 2700 kg/m
3
). Buning natijasida eritmalarning teshish 
sohasida o‗tirib qoladi, NKQ da tizim hosil qiladi yoki quduq usti shtutserlarini
bekitib qo‗yadi.
Bir metr oralig‗idagi masofani teshishda mustahkamlash tizimi ichki diametri 
127 mm bo‗lsa, 120-140 mm qalinligida oyna bilan to‗ldiriladi. Shuning uchun 
quduq tubida