Mahsuldor qatlamlarni ochish va

 
10.6. Ajratuvchi bufer suyuqliklaridan foydalanish 
Teshish zonalarida ME lar bo‗lsa porsiyali to‗ldirishda burg‗ilash eritmasi va 
ME oralig‗idagi bo‗luvchi sifatida bufer suyuqligini tanlash muximdir. Bu bufer 
suyuqligi ME bilan quduqni to‗ldirishda burg‗ilash eritmasini aralashib ketishini 
hamda teshgichlarni ko‗p marta tushirish yoki boshqa geofizik asboblarni tushirib-
ko‗tarib olishda aralashib ketishini oldini olish kerak.
Shuning uchun buferli ajratgichni mustahkam tuzilmaga ega bo‗lishi va undan 
tezlikda teshib o‗tishiga imkoniyat tug‗dirishi kerak. 
Aralashib ketishini oldini olishda inertli emulsiyadan foydalanish, qaysiki 
bufer suyuqligi ikkala suyuqlikdan ham namlanmaydi va o‗rtada ajratuvchi vazifasini 
bajaradi. 
Bufer suyuqligining shunday bir turi, ya‘ni burg‗ilash eritmasi va ME 
ajratuvchi tuzli eritma asosdagi inert emulsiyasini tarkibi quyidagicha: Dizel yoqilg‗i-
48,5%, emultal -1,5 % suv-50% eritmani zichligini oshirish uchun unga bo‗r yoki 
barit qo‗shiladi. Bufer suyuqligining retsepturasi 2-jadvalda keltirilgan. 
ME-ni tozalashni eng yaxshi usuli uni tinch koldirib gravitatsiya og‗irligi 
ta‘sirida tindirishdir. ME-ni sirti flokulyant bilan kayta ishlanadi. Burg‗ilash 
eritmasidan bufer suyuqligi bilan ajratib teshish zonasiga haydaladi, tarkibidagi 

---

385
kaytish zarrachali zumpfga cho‗ktiriladi. Tadqiqotlar shuni ko‗rsatadiki, ME-ni 
tarkibidagi qattiq zarrachalar anionli polimer SFM-lar berilganda sodir bo‗ladi. 
Uglevodorod asosli eritma qo‗llanilganda burg‗ilash eritmasini eng past 
samaradorlik suvli asosda erishida paydo bo‗ladi. Neft asosli teshish suyuqligi 
qatlamda yangi uglevodorod kontaktini paydo bo‗lishiga olib keladi. Bunda quduq 
tubi qatlam zonasida yaxshi muhit paydo bo‗ladi. 
MXD larni neft konlarini burg‗ilash jarayonida ko‗p holatlarda suvli asosli 
eritmalardan foydalaniladi. Shuning uchun tadqiqot qilingan va sinovdan o‗tgan ME-
lardan ham O‗zbekiston sharoitida foydalanish mumkin. Bunday eritmalarga har xil 
tuzli eritmalar, polimerli qattiq fazoli tuzli eritmalar, hamda ingibirli emulsiya 
eritmalar kiradi.
10.1-jadval
R
etsep
tura
soni
Bufer suyuqligi 
Nazorat qilinadigan xossalari 
Qo‗llash-
dagi 
maksimal 
Komponent 
Hajmi 
umumiy % 
Zichligi 
Kt/m
3 
Shartli 
qovush- 
qoqlik, S 
SKS 1/10 
min DPa 
Kuchla 
nish 
harorat 
0
C 
1 
Dizel yoqilg‗isi 
28-28 
920-9% 
100-150 
15-35 
20-55 
140-180 
90 
2 
Emultal 
chuchuk suv 
2 
60-70 
3 
Dizel yoqilg‗isi 
emultal suvli eritma 
Ca Cl
2 
28-38 
2 
60-70 
960-1200 120-180 
15-40 
25-70 
150-200 
90 
4 
Xom neft 
Emulgator 
Suvli eritma 
Ca Cl
2
38 
2 
60 
960-1190 130-125 
18-20 
30-35 
180-250 
90 
5 
Dizel yoqilg‗isi 
Emulyator 
Suvli eritma 
Ca Cl
2
27-37 
3 
60-70 
960-1200 110-170 
15-35 
20-60 
250-350 
150 
 
Tadqiqotlar shuni ko‗rsatadiki suvli asosli ya‘ni suvli asosli tuzli eritmalar 
NaCl, KCL, CaCℓ
2
, larni o‗tkazuvchanlikni tiklash koeffitsenti 
61
,
0
54
,
0



ga teng.
Polimerli eritmaning 0,3’0,5% li poliakrimalidli (PAA) va 20 %li CaCl
2
qo‗llanilganda o‗tkazuvchanlik koeffitsentini tiklanishi 
46
,
0
39
,
0



ga teng Asosiy 
sabablaridan biri polimerli makro malekulasini kollektorga kirib borishi va uni 
assorbsiyasini filtratsiya kanallarini sirtida utirib qolishidir. Eng past o‗tkazuvchanlik 

---

koeffitsienti
35
,
0
31
,
0



lar qo‗llanilganda (32,5% dizel yoqilg‗isi, 1,5% emultal-
6%, SMAD-60% suv) solingan. Shunday qilib ME-lardan birlamchi ochishda suvli 
asosli Na
+
, K
+
va Cℓ
2 
larni
har xil zichlikdagi eritmasidan foydalanish samaralidir.