Mahsuldor qatlamlarni ochish va

10.8. Quduqlarni o„zlashtirishda oqimli apparatlarni qo„llash buyicha amaliy 
tavsiyalar 
Oqimli apparatlardan foydalanib, oqimni chaqirish texnologiyasi 1980-1985 
yillarda ishlangan. Bu textologiya yordamida quduqlarni o‗zlashtirish bosqichida 

---

bosimni egri tiklanish ma‘lumotlari asosida quduq tubining atrofi zonasidagi tog‗ 
jinslarining filtratsiya hossalarini, alohida bir zonasidagi hamda bir zumda ko‗p 
martalik qatlamdagi hosil qilinadigan depressiyani va repressiyani hosil bo‗lishi 
tezkor nazorat qilinadi. 
―Bir zumlik‖ bosimning depressiyasini pasayishi yoki uning tiklanishi 
tushunchasi deganda bir necha sekunddan 100 sekundgacha bo‗lgan oraliq 
tushuniladi. Oqimli apparatlardan foydalanib o‗zlashtirishda bir bo‗lak ishlarni yoki 
quduq tubi zonasiga sun‘iy ta‘sir qilishdi quyidagi turdagi ishlarning turi amalga 
oshiriladi; 
1.
Quduqlardan bosimni egri tiklanish ma‘lumotlari bo‗yicha tadqiqotlash; 
2.
Qatlamning quduq tubi zonasiga bir zumda ko‗p martalik depressiyali va 
repressiyali ta‘sir qilish; 
3.
Reaksiya mahsulotlarini tezkor olib chiqish uchun qatlamning zonasida har xil 
kimyoviy reaksiyalarni haydash; 
4.
Indikator diagrammalarni qurish uchun har xil depressiyalarda quduqqa 
oqimni kelishini tadqiqotlash. 
10.6-rasm. Oqimli apparatlarning yer ustki jihozlarining va lift jamlanmasining sxemasi 
tasvirlangan. 
1-ishchi suyuqlik uchun sig‗im idishi; 2-nasos agregatlari; 3-filtrlar; 4-haydovchi chiziq; 5-
manometr; 6-bufer; 7-NKQ; 8-sirkulyasiya klapani; 9-bosim bilan siquvchi klapan; 10-shar;11-
oqimli apparat; 12-paker13-mahsuldor qatlam; 14-mustahkamlash tizmasi; 15- tizma boshchasi; 16-
chorbamroq; 17-planshayba; 18-tez olinuvchi birikma; 19-shtutser 20-ajratgich; 21-safr o‗lchagich; 
22-mash‘ala chizig‗i; 23-ombor; 24-texnologik eritma uchun idish; 25-o‗lchov idishi; 26-qabul 
idishi; a,b,v, g, z, d, n, k, l, m - zulfinlar. 

---

391
Texnologik jarayonlar qatlamga ko‗p martalik depressiya va repressiyani hosil 
qilishi, bosimni egri tiklanishini tahlil qilish imkoniyatini beradi lekin, ularni aniq 
sharoitlarda qo‗llash tavsiya qilinadi; mahsuldor yotqiziqning g‗ovakligi va 
o‗tkazuvchanligi shu konning meyoriy qiymatidan kichik bo‗lishi afzalroq, qatlam 
mustahkam tog‗ jinislaridan tashkil topgan hamda ko‗p martalik bir zumda qatlamga 
depressiya hosil qilinganda parchalanmasligi kerak.
Texnologik jarayonlarni amalga oshirishda quduqning ustiga loyihaga muvofiq 
favvora armaturasi maksimal kerakli ishchi bosimdagi ishlarni o‗tkazishni 
ta‘minlash, NKQlarning maksimal kerakli bo‗lgan ichki bosimdagi mustahkamlikka 
hisoblanadi. 
Quvurning orqa fazasidagi ishchi bosim pasayganda mustahkamlash tizmasi 
hosil bo‗ladigan ichki maksimal texnologik bosimga, nasos kompressor quvurlari esa 
pachoqlanishga tekshiriladi. 
Quduqning ichki jihozlari jamlanmasiga quyidagilar kiradi; oqimli apparatlar 
(barqaror, suqma va boshqa) pakerlar (mexanik, gidravlik yoki gidromexanik), nasos 
kompressor quvurlari, siquvchi, klapanlar (nasos kompressor quvurlarni ichki 
bosimga siqish uchun), sirkulyasiya klapanlari, pakerni sinash uchun klapanlar. 
Quduqning yer usti jihozlari – SA 320M, SA 400, 4 AN-700 turidagi nasos 
agregatlari, 25 m
3
hajmdan kichik bo‗lmagan ishchi suyuqliklarni saqlash uchun 
hajmli idishlar; quduqdan chiqib keladigan flyuidlarni qabul qilish uchun 50 m
3
hajmdan kichik bo‗lmagan idishlar yoki omborlar; quduqlarni bostirishda 
(uchirishda) qo‗llaniladigan suyuqliklar kiradi. Quduqlarni uchirish uchun texnologik 
eritma sifatida kalsiy xlor yoki natriy xlor bilan ishlangan texnik suvlardan 
foydalaniladi. 
10.7-rasmda quduqlarga ishlov berish qurilmasi (QIBQ) tasvirlangan bo‗lib, u 
korpusdan (1) va nasosning ejektoridan (2) tashkil topgan. 
Shar (8) klapan vazifasini bajaradi va ishchi suyuqlikni ishchi qisqa quvurga 
(5) yunaltiradi va halqaga (3) qisilgan. Texnologik berkitgich (6) quvurning orqa 
fazosiga pakerni qisishni ta‘minlaydi. 

---

10.8-rasmda quduqlarni o‗zlashtirish uchun ejektor qurilmasi (QUEQ) ning 
oqimli apparati keltirilgan. 
10.9-rasmda sinash asboblarining yer usti va yer osti jihozlarning 
bog‗lanmasining moslamalari (UGIP) keltirilgan.