Махматқулов турдимурод ёғоч конструкциялари

3.2. Ўйиб бириктирилган ёғоч конструкцияларни ҳисоблаш

Бир ва икки тишли тирноқ ўйиб бириктириш, асосан, кичик равоқли, яхлит элементлардан тайёрланган фермаларнинг таянч ва бошқа тугунларини бириктириш учун ишлатилади.
Бирикмаларнинг мустаҳкамлиги кўп жиҳатдан элементлар орасидаги бурчакларга, ўйиб олинган майдоннинг ўлчамларига ва ёриладиган юзанинг узунлигига боғлиқ. Шу сабабли, бирикмаларни лойиҳалашда элементлар орасидаги бурчакка ва тугуннинг марказлашишига асосий эътибор қаратилади (3.3-расм).

3.3-расм. Бир тишли тирноқ ўйиб бириктириш.
Нормага асосан, ёриладиган майдоннинг узунлиги (l_ёр) элемент баландлигининг (h) бир ярим баробаридан кичик бўлмаслиги керак, яъни l_ёр 1,5h. Ўйиб олинган қисмининг ўлчами ҳам (h_ў) элемент баландлигига мос равишда танланади ва қуйидаги қийматга h_ў = 1/3h тенг бўлади.
Бирикмаларда бириктирувчи элементлар орасидаги бурчак 20-60⁰ оралиғида қабул қилинади.
Бирикмаларни ҳисоблашда қуйидаги шартларни бажарилишига асосий эътибор қаратилади:
- бирикмага таъсир қилаётган юкнинг қиймати бирикманинг ҳисобий юк кўтариш қобилиятидан катта бўлиши керак;
N_эз≤ T_эз;N_ёр≤ T_ёр; (3.1)
-эзилишга ва ёрилишга ишлайдиган бирикмаларнинг ҳисобий юк кўтариш қобилияти қуйидаги формулалардан аниқланади:
-ёғочнинг эзилиш шартидан:
T_эз=А_эз·R_эзα·m_эз/γn ; (3.2) -ёғочнинг ёрилиш шартидан:
Tёр =Аёр·Rёрўр·mёр/γn (3.3)
бу ерда: Аэз ва А_ёр – мос равишда эзилувчи ва ёрилувчи майдонларнинг юзалари;
Rэзα – ёғочнинг толалар йўналишига бурчак остидаги ҳисобий қаршилиги;
R_ёр^ўр – ёғочнинг толалари бўйлаб ёрилишдаги ўртача ҳисобий қаршилиги; mэз ва mёр– эзилишда ва ёрилишда иш шароитини эътиборга олувчи
коэффициент; γn– ишончлик коэффициенти.
Бир тишли ўйиб бириктиришда эзиладиган майдоннинг юзаси:
А_эз=b·h_ўй/cos (3.4)
бу ерда: h_ўй – ўйиб олинган майдоннинг чуқурлиги;
Бир тишли ўйиб бириктиришда чорқирра элементларнинг ёриладиган майдонининг юзаси
А_ёр = l_ёр·b. (3.5)
бу ерда: l_ёр–ёриладиган майдоннинг узунлиги бўлиб, 1,5hёки 10h_ўй оралиғида қабул қилинади.
Ёғочнинг толалари бўйлаб ёрилишдаги ўртача ҳисобий қаршилиги (ёрилиш майдони бўйича) қуйидаги формуладан аниқланади:
R_ёр^ўр = R_ёр/[1+( ·l_ёр/e)]. (3.6)
бу ерда: R_ёр– ёғочнинг ёрилишдаги ҳисобий қаршилиги;
– ёрилиш майдони бўйлаб кучнинг нотекис тақсимланишини эътиборга олувчи коэффициент (бир тишли ўйиб бириктиришда =0,25 га тенг); e – ёрувчи кучнинг елкаси (тўғри бурчакли кесим юзалари учун
e=0,5·h га тенг );