«Mahalliy xomashyolar va ikkilamchi resurslar asosida innovatsion texnologiyalar»

References 
1. Burch, P., Good, A. (2014). Equal scrutiny: Privatization and accountability in 
digital education. Cambridge, MA: Harvard Education Press. 
2. Zhao, Y. (2003). What teachers need to know about technology? Perspectives and 
Practices. New Delhi: Information Age Publishing. 
3. Vygotsky, L. S. (1991). Pedagogic psychology. Pedagogy, 986, 17-23. 
4.
Yu, T., & Jo, I. H. (2014, March). Educational technology approach toward 
learning analytics: Relationship between student online behavior and learning 
performance in higher education. In Proceedings of the Fourth International 
Conference on Learning Analytics and Knowledge (pp. 269-270). ACM.3 
 
 

---

372 
№4 - ШЎЪБА 
ХАВФСИЗ ОЗИҚ-ОВҚАТ МАҲСУЛОТЛАР ИШЛАБ ЧИҚАРИШДАГИ 
ИННОВАЦИОН ТЕХНОЛОГИЯЛАР
 
ANOR PO’STLOG’IDAN TANNIN MODDASINI EKSTRAKSIYALASH 
JARAYONLARINI TADQIQ ETISH 
Toirova M.S., Eshmatov F.X. 
Toshkent kimyo-texnologiya instituti 
Bugungi kunda dunyoda sanoqli mamlakatlarda jumladan, Eron, Ozarbayjon, 
Turkiya, Hindiston, Misr, Ispaniya, Kaliforniya, Malayziya va O’zbekistonda anor 
mevasi ko’p miqdorda yetishtiriladi. Respublikamizning subtropik hududlarida yiliga 
80 ming tonnadan ortiq anor mevasi yetishtiriladi. Mevaning asosiy qismi ichki 
bozorda iste’mol qilinadi, taxminan 10 %-i qayta ishlanadi. Undan tabiiy anor 
sharbati va konsentrati ishlab chiqariladi. Ushbu mahsulotlar ichki va tashqi bozorga 
yo’naltiriladi. Anor mevasini qayta ishlab undan turli mahsulotlar ishlab chiqarish 
murakkab jarayon hisoblanadi, sababi anor mevasining morfologik tuzilishi 
murakkabligi bilan tushuntiriladi. Qayta ishlash jarayonida 60 %-ga yaqin anor 
po’stlog’i (ichki yupqa pardasi) va urug’idan iborat chiqit chiqadi.
Mahalliy xom ashyo zahiralarini yetishtirish, ulardan oqilona va kompleks 
foydalanish oziq-ovqat sanoati sohalarida ishlab chiqarish samaradorligini 
oshirishning hal qiluvchi omili hisoblanib, keyingi yillarda chiqindisiz 
texnologiyalarni yaratish sohasida, oziq-ovqat mahsulotlari sifatini oshirishda koʼplab 
ishlar olib borilmoqda. 
Hozirgi kunda bu chiqit sanoat miqyosida nafaqat O’zbekistonda, balki xorijiy 
mamlakatlarda ham qayta ishlanmayapdi. Bu chiqitlar ishlab chiqarish korxonalarida 
qator muammolarni keltirib chiqarishi bilan bir qatorda, ekologiyaga, atmosferaga 
salbiy ta’sir ko’rsatmoqda. Ayni paytda, ushbu anor mevasini qayta ishlashda hosil 
bo’ladigan chiqitlarni sanoat miqyosida qayta iashlab, undan foydali komponentlar 
ajratib olish o’ta dolzarb masala hisoblanadi. Vaholanki, anor po’stlog’i chiqit 
sifatida chiqadi va u mutlaqo bepul xomashyo hisoblanadi. Anor po’stlog’ini qayta 
ishlash orqali “Chiqindisiz texnoligiya”ni yaratish hamda farmasevtika, oziq-ovqat, 
to’qimachilik sanoati uchun o’ta muhim komponent hisoblangan tanninni ajratib olish 
mumkin.
Hozirgi kunda ushbu komponent mamlakatimizga xorijiy mamlakatlardan 
import qilinmoqda. Dunyo bozorida toza tanninning grammi 180 yevroda 
baholanmoqda. Bu iqtisodiyot uchun ham juda katta foyda keltiradi. 
Toshkent kimyo-texnologiya institute “Go’sht, sut va konserva mahsulotlari 
texnologiyasi” kafedrasi laboratoriyasi sharoitida anor po’stlog’ini quritish shkafida 
13 %-dan past namlikgacha quritib olindi. Quritilgan namunani 2 xil ko’rinishda, 
kukun (1-namuna) va bo’laklangan (2-namuna) (2-5mm) holatida ekstraksiya qilish 
uchun tayyorlab olindi. 

---

373 
Tanidlar suvda, turli konsentratsiyali suyultirilgan spirtlarda va sirka kislotaning 
etil efirida yaxshi, boshqa organik eritmalarda yomon eriydi yoki butunlay erimaydi. 
Anor po’stlog’ini ekstraksiya qilish uchun eng yaxshi erituvchi bu distillangan suvdir. 
Anor po’stlog’i va erituvchini 1:10 nisbatda olib unga 5% li limon kislotasi (organik 
moddalar uchun yaxshi erituvchi) qo’shib tajriba ishlari olib borildi. 
1-jadval 
Ekstraksiya (kukun holatda, 1-namuna) tarkibidagi oshlovchi 
moddalar miqdori, % da 
Ekstraksiya 
vaqti 
Ekstraksiya 
jarayonidagi 
harorat 
Ekstraksiyalanish 
davomiyligi 2 soat 
Ekstraksiyalanish 
davomiyligi 4 soat 
Ekstraksiyalanish 
davomiyligi 6 soat 
30
0
C 
- 
3,8822 
4,8976 
40
0
C 
2,6877 
4,1808 
5,3157 
50
0
C 
3,9419 
4,8976 
5,2559 
60
0
C 
4,5989 
3,9419 
5,9727