Madaniyatida tarixiy janrdagi tasviriy

Mirhamid Sobirov
O‘zbekiston badiiy 
akademiyasi Kamoliddin Behzod nomidagi yodgorlik bog‘i 
muzeyida bu buyuk miniatyurachi rassom
ga bag‘ishlangan 
devoriy surat yaratdi.
Devoriy surat kompozitsiyasi tik va ikki 
tomondan unga asalari uyasi kabi bezak berildi. Kamoliddin 
Behzod va bezakdor gilamda 
o‘tirgan ilhom parisi
dan tashqari 
barcha asar rangi sovuq ranglar bilan berilgan, devoriy surat 
geomet
rik va o‘simlik naqshlari bilan boy bezatilgan. Asar 
fonidagi Avestoning afsonaviy qahramonlari rassom Moniy va 
qadimgi Kushon shohi Kanishka obrazlarini katta ehtirom bilan 
tasvirlaydi. Naqshli yorqin qizil rangli chopon kiygan Kamoliddin Behzod bezak 

---

47 
atrofiga naqsh ishlayotganligi madani-
yatlar 
davri 
va 
uzviyligi 
ramzi 
hisoblanadi. Rassomning orqa tomoniga 
ramziy 
bog‘ 
chizilgan.
Naqshli 
tillasimon libos kiygan ilhom parisi 
obrazida
gi go‘zal qiz ko‘tarilgan 
qo‘llaridagi atirgul g‘unchasiga tikilib 
turibdi.
M.Sobirov. 
“Kamoliddin Behzod”
. 2008 yil.
Asarning eng yuqorisida xayolot 
olamining 
parvozini 
anglatuvchi 
afsonaviy Semurg‘ qushi uchib yuribdi.
“Semurg‘ insoniylik jamiyati (urug‘lar, 
qabilalar) va ulardagi har bir shaxsning 
homiysi hisoblanadi. Otashparastlar 
matnida (XIV “Yashta”) ayti
lishicha 
Semurg‘ Jahon Daraxti tagiga qo‘nib 
turadi, bu daraxtd
a hamma urug‘lar 
yetishadi 
va 
qanotlarini 
silkitib 
urug‘larni uchiradi, ularni yomg‘ir va 
shamol butun dunyoga tarqatadi. U 
adolat va baxt qushi sifatida idrok 
etiladi”
42
. Butun devoriy surat rang 
jihatdan chiroyli va ijodiy mehnat 
quvonchini anglatib turadi. Muallif o‘z 
asarini nihoyatda katta ilhom bilan 
ishlaganligi seziladi. Bu devoriy surat 
zamondoshimiz 
yaratgan 
tarixiy 
janrdagi 
qiziqarli 
tasviriy 
sanat 
asarlaridan 
biri hisoblanadi va o‘rta 
asrlar miniatyurachisi buyuk rassom 
Kamoliddin Behzodga bag‘ishlangan madhiya singari yangraydi.
Rassomlar 
J.Umarbekov, 
A.Mamatova, 
T.Sa
’
dullayev, 
J.Mirtojiyev 
va 
M.Sobirovlar ijodida avvalgi rassomlarning badiiy tajribasi uzviy ravishda 
o‘zlashtirilayotganligini ko‘rish mumkin. O‘tmish va hozir o‘rtasidagi aloqa
larning 
uyg‘unligi saqlanib qolindi. Mahorat bilan ishlangan asarlarning kuchi ularni 
tomoshabinga bevosita ta
’siri va chuqur taassurotliligida ko‘ri
nadi. 
O‘zbek adabiy
oti 
klassigi Abdulla Qodiriyning quyidagi so‘zlari bejiz yozilmagan: “
Afsuski men rassom 
emasman. Agar menda rassomlik iqtidori bo‘l
gan
da edi, so‘zlarni kovlab va qiynab 
o‘tirmas edim, qahramonlarim qiyofasini chizib tasvirlab qo‘yar edim
”.
42
Симург. [Электронный ресурс]. Режим доступа: 
https://ru.wikipedia.org/wiki
/Симург

---

48