Маданият назарияси ва методинаси



Download 13,94 Mb.
Pdf ko'rish
bet237/249
Sana23.12.2022
Hajmi13,94 Mb.
#894618
1   ...   233   234   235   236   237   238   239   240   ...   249
Bog'liq
Жисмоний маданият назарияси ва методикаси II-жилд. Абдуллаев А

- 3 7 3 -


организмни ишни бажаришга киришиши даври бироз узокрок 
вацтни талаб цилади. Сабаби организмни жисмоний зурициш- 
лар, юкламаларга мослашишининг ёмонлашишидир. Кола вер 
са, сарфлаган энергияни тикланиши ^ам олдингиларидан фа 
рКланади. В.В.Фролькис ва С.Ф.Головченколарнинг тадкн- 
к,отлари орцали бу ёщдагиларда «чо\га кулаш феномени» деб 
аталувчи - иш к,обилиятини кескин пасайишини содир були 
ши, бироз вак;т утгандан сунг олдинги уз ^олатига к,айтишдек 
феномен аиикданган. Кайси ёшда булишдан к,атьий назар 
согломлаштириш жисмоний маданияти жамиятмизнинг фун 
даментал талабига айланиши билан бирга ж ам иятим иi 
аъзоларнинг саломатлиги, гармоник ривожланиши, ижодии 
узок, умр куришида шахеий - индивидуал э\тиёжга айланиб 
булди.
J 1.3. Жисмоний маданиятлилик ва узоц умр
Тад^ицотчилар кагга, етуклик ёшидагилар ва цариялар ум 
рини узайтириш ва тулацонли ^аёт кечириш учун 4 та нарсагп 
одатланиш зарур деб \исоблайднлар.
Биринчи одат  - профилактикани мацеад к;илиб тизимли 
(йилига камида 2 марта) тиббий куриклардан утиб туриш, ал- 
батта, кардиология ва онкология касалликларини аникутш х,амда 
ривожланишини олдини олишни мак.сад кдлиб куйилади.
Иккинчи одат  - палапартиш овцатланишни тухтатиш, уни 
тартибга солиш, соглом овцатланиш, тана вазнини бир хил 
ушлашга, бириктирувчи туцималарни меъёрдан ошиб кетиши­
га йул куйиши мумкин булган, таркибида ёгаар, к,анд, туз ка- 
майтирилган овк,атларга утиш.
Учинчи одат - урта интенсивликдага аэроб маииутар би 
лан тизимли шугулланиш.
Туртинчи едат  - тамакининг турли шаклдаги чекиш ва 
бошка усулларидан бутунлай юз угириш айник,са, сигарет би­
лан жисмоний машкутар билан шугулланишни узаро узвинли 
гини эътиборда сакдошдек одатлар умрни узайтради, 
касал-
ликларсиз царитдек бахтга муяссар к,илади. Жисмоний машк,- 
лар билан шугулланиш жисмоний маданият-лиликнинг асо­
сий белгиси.

3 7 4



Ёшликни чузиши ва бу даврни узок, давом этиши сабабла- 
рини урганиш х,ак;и даги тадк,ик,отлар - таркиби ва жисмоний 
тайёргарлиги даражаси айтарли даражада, бир-бирига як,ин, 
уртача ёши 22 булган I гурухдагилар (шугулланишни бошлага- 
нига 7 ой булган); II гуру\дагилар - умуман шугулланмаган- 
лардан иборат булган гуруздагиларни орадан 7 йил утгандан 
сунг текширишлар натижаси куйи дагиларни курсатди (А.Си- 
няков,1990):
I гуруцдаги тизимли шугулланиб яшаётганларда бир озгина 
тос ва к,орин кдомида йугонлашиш сезилган холос.
I I гуруцдагиларда эса вазнлари 5%га, тос, щрин к,исми, 
сезиларли даражада (к,орин 14%га) ва тос к,исмлари (10%га) 
катталашган. Тери ва тери ости ёг к,атлами 15%га ошган. Эги- 
лувчанлик айтарли пасайган. Бу гурухда вестибуляр аппарат 
(мувозанат сакдаш хусусияти) хизмати сусайган, ,\аракат реак- 
цияси вак,ти курсаткичи ёмонлашган. Бу шундан далолатки, 
согломлаштириш тренировкалари орк,али «шугулланганлиги- 
»ортганларни ёки СТТ жисмоний маданиятига эгаларнинг 
организмида салбий узгаришларга нисбатан к,арши тураоли- 
ши, химоя функцияси кучайганлиги намоён булган.
Улуг олим, кддимги врач Гиппократ (эрамиздан аввал, 460 
йили тугалган) СТТ х,ак,ида гапириб жисмоний машк,лар би­
лан шугулланиш, чиник,иш, рационал овк,атланишни му\им- 
лигини таъкидлаган. Унинг фикри эса хрзиргача уз ах,амия тини 
йук;оттани йук.
Маълумотларга кура «Тиббиёт отаси»нинг узи кураш, отда 
сайр к,илиш, пиёда узок, вак;т саё^ат к,илишни ёк,тирган. Булар- 
ни барчасини - дам олиш, ме^нат к,илишни онгли, уз мароми- 
да кун тартибига жойлаб, унга риоя к,илиш билан узок; умр 
куришга амалда эришган,
Утириб ишлайдиганлар учун Гиппократ узок,юришни, аста- 
секинлик билан югуришни, тезлик ва масофани аста кушиш 
билан х;амда гимнастика билан шугулланишни маслах,ат бер- 
ган. Туладан келганларга тезрок,, озгинларга секинрок, юриш- 
ни фойдаси \ак,ида фикрлар берган. К,ишда тез, ёзда секин, 
куёш нури остида йулни давом эттиришни салбий томонлари- 
ни очиб берган.
Чишщтириш \ак,идаги уни - «ким узини иссикда куп уш-


ласа мушаклари, вацтидак олдин к,ариши, ру^ий к,обилиятинп 
сусайиши, ацлини заифлашишини тезлашиши, к;он кетиши, 
хушини йук,отиши хак,идаги фикрлари мавжуд. Узини совукда 
ушлашдан чучимаслик, овцатдан сунг машк, к,илмаслик, тана 
к,изнб олгунча машк, к;илиш, организмни ортик,ча к,ийнамай, 
меъёридан ортик; энергия сарфламай, хуш холлик сезиш дара- 
жасида шугулланишни тавсия к,илган.
Бу ёщцагилар учун чиник.нш ва согломлаштириш учун Гип­
пократ 
хдммомни тавсия к^илган: «Нах,орда иссик, ванна к,абул 
килиш организмни оздиради ва бардам к,илади, асосийси, та- 
нанинг намлигини исси^лик оркдли олади, агар, мушаклар 
намликдан кутилса, тана енгиллашади. Ванна айрим касал- 
ликларда фойда берса, уни к,абул к,илиш доимий булганлиги 
учун айрим касалликларда фойдасиз булишини, айрим х,олат- 
ларда х,аммомдан камрок; фойдаланиш лозимлигини, айник,са, 
организм унга тайёрланмаган булса» деб масла^ат беради.
Рационал овк,атланиш \ацида у уз фикрларини баён цила- 
дн: 
«Ута туйиб емаслик. Очициб х,ам к,олмаслик, иккови х;ам 
яхши эмас, табиат белгилаган меъёрдан (чегарадан) утмаслик­
ни ук,тирган.
Озишии хохлаганларга Гинпократнинг масла^ати: 
«...на^орда 
ёки бир оз оч к,олган \олатда барча жисмоний машк^арни ейиш, 
ичишга берилмай бажариш. Улар тез югуришлар билан машк, 
кдлиши, организмни намликдан бушатиши, тушликдан сунг 
эса сайрдан фойдаланишлари лозим» деб ёзади.
Уша вактлардаёк, мушакларини меъёридан ортик 
килиб, 
«кучини», «\ажмини» оширишга уринганларни, айник,са, 
ёшларни ого^лантирган: «Гимнастика машк,ларига берилиб, 
танани ута чиройли кдлиш хавфли. Чиройлилик узини чегара- 
сига етгандан сунг уша х,олатда доимий к,ола олмайди, бу би­
лан эришилганни уша хрлатини саьутй олмайди; эришилган- 
ни ушлай олмаслик ёки янада такомиллашиш имкониятинн 
йуцолиши сабабли салбий томонга огади» деган асосли наза- 
рий маълумотларни к,олдирган.
Бир вак;тни узида «мабодо организм дам олиш учун одат- 
ланганидан узокрок, ёки камрок,, одатдагига хилоф равишда 
дам олса, эришилганини тез мустах,камлаб булмайди» деган 
кридани уртага ташлайди.
-
3 7 6
-


Уша пайтдаги Гиппократнинг фикрлари худди шу бугун 
аитилгандек: «хотиржамлик ва дангасалик куркркликни ку- 
чаитиради, машкданиш ва м еднат эса - курк,масликни» деган 
шпор и хозир хам а^амиятни йук,отмаган.
Узок, умр куриш инсониятнинг азалий орзуси. Уни руёбга 
чикдрщц, бок,мй умр сирини топиш учун уриниш эса дониш- 
манддар, улуг алломаларнинг тинимсиз изланиши, тадкик,от- 
ларининг абадий мавзуси ва муаммоси булиб келмокда.
Бобокалонимиз Абу Али ибн Сино «...уз вак,тида муътадил 
жисмоний машкдар билан шугулланиб борадиган одам касал- 
ликни тузатиш учун \еч к,андай даволашга му^тож булмайди» 
деб айтган, узи амалда куллаган турмуш тарзи аждодларимиз 
учун мерос сифатида шу кунгача етиб келган. У фак,ат машк, 
к,илищни фойдаси хакдцагина ёзмай, машкдарни бажариш кет- 
ма - кетлиги ^акдцаги фикрлари ,\озиргача уз а^амиятини йук,- 
отгани йук;. Уни чарчаш, толиш ва унинг хилларига оид мате- 
риаллари мутахассислик адабиётлари ва дарсликларда урин ол- 
ган33.
Кам \аракатланиш, дангасалик, пиёда юришни ёк,тармас- 
лик, организмдаги оксидлашшши сусайтиради ва ёг к;атлами- 
ни йугонлашиши ёки \осил булишига сабаб булади. Уни усти- 
га туйиб, меъёридан ортик,, тизимсиз овк;атланиш, эътибор сиз- 
лик яшашимиз мумкин булган умрни к,искаришига хдмда бе- 
вак,т улимга сабаб эканлиги исботланган.
Семиришга мойиллиги борлар жисмоний машкдар билан 
'<хУжа курсинга», а^ён-а^ёнда бир марта шугулланмай, мак,сад 
КУйиб, йуналтириб, умри буии турмуши тарзи таркибига син- 
гдирса, к,ишда, ёзда, машк, кдлишдан эринмаса, спортнинг 
бирор тури билан ошно булса, энг аввало, гавдасини бесуна- 
к,айлашиши, киёфасининг хунуклиги, айник,са, улар учун мо- 
нанд юрак-к,он томир, тизимли, ^аракат - таянч аппарата 
(бугинлар, пай-лар, ортик,ча туз) ва бошк,а аъзоларининг турли 
хилдаги касалликларига тез йуликдоайди, касаллигидан ноли- 
майди, даволанишга му^тожлик сезмайди.
Бобокалонимиз 

Download 13,94 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   233   234   235   236   237   238   239   240   ...   249




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish