Madaniyat instituti vahobjon rustamov ssenariynavislik mahorati

251. Karimov “Yuksak ma’naviyat -yengilm as kuch” T, 2012, 60-bet.
26 О ‘ sha kitob,62-bet
102

---

Nasrullo Qobilovning “To‘da” asari hozirgi kunning eng dolzarb 
muammolarini
ko ‘tarib chiqqan asarlardan hisoblanadi. Undagi qah- 
ramonlarning har birining o‘ziga xos bo‘lgan jihatlari, xarakterli xu- 
susiyatlari, yaxshi va yomon tomonlari, nimaga intilishi, nimadan 
nafratlanishi va boshqa jihatlari muallif tomonidan juda ta’sirli va 
mohirona tasvirlangan. Giyohvandlik muammosini tor m a’noda qa- 
rash kerak emas. U juda keng masshtabni egallagan muammolardan 
eng og‘iri desak, mubolag‘a bo‘lmaydi. Butun dunyo bu muammo- 
ni bartaraf qilish imkoniyatlarini izlamoqda. Asarda bunday порок 
yo‘lga, ya’ni giyohvandlikka kirib qolish sabablari, uni oldinda nima- 
lar kutayotganligi,undan qutilish imkoniyatlari kam ekanligi - mual­
lif tomonidan aniq tushuntirib berilgan.
Asaming bir nozik jihati borki, unda Samandar “sevib qolganligi 
uchun bu yo‘ldan qaytmoqchi”. Qarang, sevgining kuchi muallif to­
monidan juda oddiy, samimiy va ishonarli qilib tasvirlangan:
SUHROB 
- Qo‘ysang-chi, ignaga o ‘tirganni na xudosi va na 
bandasi qutqara olmaydi.
SAMANDAR - Men, muhabbat qutqaradi deb eshitdim... 
SUXROB 
- Nima?! Cho‘pchagingni katta xolangga ayt. Nima 
sen jinni bo‘Isang, boshqalami ham aqldan ozgan deb 
o'ylaysanmi?
SAMANDAR - Sizlar muhabbatga ishonmaysizlar, men esa 
ishonaman.
ASAD 
- Birodarlar, har hil bema’ni tush ko‘raverib,
qadrdonimizni miyasi suyulib qolibdi.
JAHON 
- Saman birovni sevib qoldingmi-a?
OTASH 
- Kim ekan, o‘sha hurliqo?
ABDU 
- Parivashingizni biz ham taniymizmi?
ZULI 
- Go‘zalmi?
ASAD 
- Aza ochinglar birodarlar, Samandan ayrilib qoldik.
JAHON 
- Kindigimiz bir bo‘lsa, erta-kech ayrilmasak,
qayerda ko‘ra qolding uni.
103

---

OTASH 
- Bosinqirab tushida ko‘rgan-da.
SAMANDAR - Yo‘q, o‘ngimda, soy bo‘yida ko‘rishdik.
ZULI 
- Ko‘rding-u, oshiq bo‘ldingmi?
SAMANDAR - Yo‘q dastlab bir-birimizga so‘zsiz uzoq tikildik, 
keyin tanishdik, so‘ngra suhbatlashdik...
ASAD 
- X o‘sh-xo‘sh nimalar haqida chug‘urlashdinglar?
SAMANDAR - Ko‘p narsalar haqida. Alomat qiz ekan, umrim- 
da eshitmagan gaplami aytdi. «Shunday zamonlar 
bo‘ladi-ki unda yashaydigan odamlar KARAMLI, 
mehrli, muhabbatli kishilardan iborat bo‘ladi».-dedi. 
Hayotning mohiyati, yashashning m a’nosi ezgulik- 
dir, pok, karamli insonlar hamma balo-qazolardan 
qutqaradi»,-dedi.
SUHROB 
- Karam nima degani ekan, so‘ramadingmi? 
SAMANDAR - So‘radim.
ASAD 
- Men bilaman karam nima ekanligini. Karam
sho‘rva.
SAMANDAR - Karam, muhabbat, muruvvat, himmat degani ekan. 
VAQQOS 
- Tushunarsiz gaplami javrab rosa boshingni qotirib- 
di-da.
SAMANDAR - “Ezgulik, poklik, muhabbat giyohvandlikdan 
qutqaradimi”- deb qiziqdim. «Chin muhabbat 
qutqaradi, faqat sevish, sevilish, muhimi esa karamli 
bo‘lish kerak»,-deydi.
Asarda qahramonning bu yo‘ldan qaytish imkoniyati borligini tas- 
virlanishi asaming salmog‘ini oshiradi. Chunki, juda ko‘p shu maz- 
mundagi asarlarda, kinofilmlarda bu yo‘ldan qaytishning iloji yo‘qligi 
haqidagi g ‘oya ilgari suriladi. Bu asarda esa Samandaming bu ishga 
chek qo‘yishga intilishi asardagi konfliktni kuchaytirishga asos bo‘ladi.
Bunday asarlar har qanday toifadagi odamlami o‘ylashga, fikr- 
lashga majbur qiladi. Haqiqatdan ham bu yo‘lning oxiri yo‘q, faqat
104

---

ajal bilan tugashi aniq bo‘lgan yo‘l. Bu yo‘ldan yurishni o‘z vaqtida 
to‘xtatishni ishora qilgan asar bu.
Asaming yana bir muvaffaqiyatli tomoni shundaki, bu guruhdagi 
bangilar o‘z-o‘zidan nashavandga aylanib qolishmagan. Muallif bu- 
laming qanday qilib bu yo‘lga kirib qolganligida juda katta mahorat 
bilan, ishonarli qilib tasvirlaydi:
SUXROB 
- (