diy numosabatda bo‘lgin, uni erkalatmasdan, ishga, mehnatga o ‘rgat,
toki natija bu asardagi qahramonlaming hayotiga o‘xshab qolmasin”,
dcgan g‘oyani singdirishga harakat qilish ssenaristning mahoratida
namoyon bo‘lishi lozim.
Bunga o‘xshagan sahna ko‘rinishlari uchun albatta dramatur-
gik qonuniyatlami bilish muhimdir. Mazkur sahna ko‘rinishini tahlil
qiladigan bo‘lsak, voqeaning boshlang‘ich qismi, ya’ni
prologi- otani
larzandini kutishi, tugun - farzandining odam o ‘ldirib qo‘yganligi
haqidagi xabami eshitishi, voqealar rivojlanib borib kulminatsiya-
ga, ya’ni otaning o ‘limi va yechim - noqobil farzandning militsiya
xodimlari tomonidan qo‘lga olinishi va onaning pushaymoni, deb
belgilash mumkin.
Bugungi kunda san’at, adabiyot, shu jumladan ommaviy-badiiy tad
bir, ko‘rsatuvlar va tomoshalar orqali kishilar xarakterini, e ’tiqodini
u laming hayotga, nafosat olamiga bo‘lgan muhabbatini tarbiyalash-
da mafkura, madaniyat xodimlarining m a’naviyati tomoba oshib
bormoqda.
Binobarin, adabiyot va san’at kishilaming mustaqillik
davriga mos va xos badiiy-g‘oyaviy yetuk asarlar yaratish zaruriyati
o‘z-o‘zidan ayon bo‘ldi. Mustaqillik esa iqtisodiy, ma’naviy va hatto
siyosiy jihatdan barkamol insonni yoqtiradi. Bunday sharafli ishga
hissa qo‘shish esa har bir adib va shoiming, aktyor va rejissoming
muqaddas burchidir. Shunday ekan, institut va universitetlaming ta-
labalari, jumladan ulaming o‘qituvchilari va murabbiylarining o‘zlari
ham xuddi shu xil tarbiya ko‘rgan, ruhiy olami yuksak bo‘lmog‘i
lozim. Hozirgi kunda g ‘oyaviy-badiiy yuksak,
mustaqil ssenariylar
yoza ola-digan, qiziqarli tomoshalar qo‘ya oladigan madaniy tadbir
lar tashkil-otchilariga talab katta. Bu ishlami muvaffaqiyatli amalga
oshirishda esa dramaturgiya nazariyasini chuqur o ‘rganib chiqish va
ssenariychilik mahoratini o‘zlashtirishni taqazo etadi. Nazariy asosga
ega boMmaslik esa talabaning amaliyotda oqsoqlanishga olib kelishi
labiiy. Bizga m a’lumki, tomoshabinga o‘tkazadigan ta’sir kuchi ko‘p
jihatdan asosiy materialga, ssenariyning g‘oyaviy-badiiy mukam-
malligiga, ssenaristning ijodiy qobiliyati, mahorati,
dunyo qarashi
bilimi, fantaziyasi bilan chambarchas bogiiq. Madaniy tadbirlami
loiilrlashtirishning o‘ziga xos tomonlaridan biri shundaki, bu o‘rinda
53
ssenarist bilan rejissoming o‘zligi namoyon bo‘ladi. Shuningdek,
talaba ham ssenarist, ham rejissor bo‘lishi, publitsist, hujjatli badiiy
xarakter yaratish
sirlarini yaxshi tushunishi, his etishi shart, bir so‘z
bilan aytganda, ijodkor bo‘lishi zarur. Drama va ssenariyni maydonga
keltirish uchun dramaturg va ssenaristdan qanchalik mahorat, kuch ta
lab etilsa, madaniy tadbiralar ssenariysining muallifidan ham shunchalik
bilim va mahorat talab etiladi. Inssenirovkada ham xuddi shunday.
Ssenariy faqat biror tadbir yoki bayramni,
muammoni namoyish
qilibgina qolmay, uni tahlil ham etadi. U dramaturgiya qonun-qoi-
dalariga asoslangan holda (drama esa san’atning bir turidir) bu tahlil
dramatik vaziyatlar, ziddiyat (konfliktlar) orqali amalga oshiriladi.
Drama hamma vaqt o ‘z qahramonlarini yaratadi. Badiiylik qa-
chonki, yangi muammolar, yangi sujetlar, yangi ziddiyatlar asosiga
qurilgandagina o‘z jamolini ko‘rsatadi. Ayniqsa, yoshlar hayotiga
bag‘ishlangan tadbir ssenariysi asosida
kuchli muammolar yotishi
kerak. Chunki, o ‘smirlik davri - inson umrining burilish nuqtalaridir.
Ular tunnushning ildizi, chuqur masalalari bilan qiziqadilar. Yoshlar
hayotiga bag‘ishlangan ko‘pgina tadbirlar ssenariysida o ‘tkir zid
diyatlar yetishmaydi. Mahoratli ssenarist o ‘z asarida yoshlar hayo-
tidagi muammolami ifodalaydigan mahalliy faktlardan, shuningdek
adabiyot va san’at asarlaridan foydalanib, o ‘tkir dramatik vaziyat
lar yaratadi. Bular so‘zga chiquvchilarning gaplari, turli lavhalar,
ko‘rinishlar, illyustrativ
materiallar tarzida ssenariyga, u asosidagi
tadbirga ta’sirchanlik bag‘ishlaydi, uni mazmundor qiladi.
Madaniy-ma’rifiy muassasa ssenariysining sujeti - uning bevosita
mazmunini tashkil etgan, o ‘zaro bog‘langan va rivojlanib boruvchi
hayotiy dalillar va voqealardir. Sujetda ssenariy orqali talqin etilayot-
gan voqealar ichidagi eng muhim to‘qnashuvlar, qarama-qarshiliklar
va kishilaming o ‘zaro munosabatlari aks etadi.
Do'stlaringiz bilan baham: 
