M. Y. Ayupova

p, b, t, d, k, g
tovushlarining shakllanishi jarayonida yuzaga keladi.
P
tovushini talaffuz qilish uchun bola lablarini yum gan holda shunday 
nafas olishi kerak-ki, chiqarilayotgan havo oqim i shiddatli, tez b o iib , 
kaftdan paxtani surib yuborsin. Shundan keyin shu tarzdagi nafas chiqarish 
qayd qilinadi, am m o bu safar 
b
tovushi uchun ovozning ishtirokida amalga 
oshiriladi (ovoz ishtiroki ustidan nazorat ham shu singari).
T
tovushini talaffuz qilishda esa asosiy e ’tibo r yuqori tishlar orqasidagi 
tilning holatiga va uning yuqori alveolalarga m ustahkam siqilganligiga 
qaratiladi.
Shundan keyin 
t
va 
d
tovushlari ustida ish olib boriladi. 
К
tovushi 
uning artikuiatsiyasini yozish va ko'rsatish asosida am alga oshiriladi.
Bolaga tilning uchini til ostidagi birikma oldiga harakatlantirib va ushlab, 
og'zini sekin yopgan holda og'izdan nafas chiqarish taklif qilinadi. Ushbu 
artikulatsiyani birmuncha obrazli qilib tasvirlash uchun bola tilini o'z qoiining 
m ushtini bukkani singari bukishi (q o 'li b ilan pastga) m u m k in deb 
tushuntiriladi. A garbu holat muvaffaqiyatli chiqmasa 
к
tovushini /tovushidan 
farqlashdagi singari um um qabul qilingan m etodikadan foydalanish mumkin. 
Shundan keyin g tovushini hosil qilish ustida ish olib beriladi.
Ishning uchinchi bosqichi 
— undosh tovushlar ustid a ishlash — 
I, r, n,
m
sonorlar guruhining va 
ch
affrikatining shakllanishi.
L
tovushi artikulatsiyasi bo'yicha birm uncha murakkabdir. 
L
tovushining 
qattiqligi til o'zagining yetarli darajada ko'tarilganida yuzaga keladi.
128

---

Bu o ‘rind a o g'iz orqali nafas chiqarishni nazorat qilib borish lozim .
R
tov ushlari u c h u n tayyorgarlik m ash q lari davriga kelib b o lad a 
o g 'iz d a n t o 'g 'r i nafas ch iq arish k o 'n ik m a si ish lab ch iq ilg a n va bu 
tovushlarni taqlid asosida hosil qilish m um kin b o ia d i.