M. Y. Ayupova

z
va 
/ tovush idan hosil qilinadi.
R inolaliyada 
m
va 
n
tovushining buzilishi ham kuzatiladi. Bu buzi­
lish ikki xil ko'rinishda b o ia d i.
Vokalizatsiya bilan almashtiriladi yoki operatsiyadan so'ng burunli 
ohangini yo'qotib, bolani bu tovushni to iiq og'iz rezonanida talaffuz etadi.
Buning uchun bolaga lablarini birlashtirib, tishlarini biroz bir-biridan 
uzoqlashtirib, 
a
tovushini uzoq vaqt cho'zib talaffuz qilish buyuriladi. 
Bu y o i bilan 
m
tovushi nutqga qo'yilgach, shu tovushni tilni tishning 
orasida qisib talaffuz qilish buyuriladi. Bunda aniq 
m
tovushi eshitiladi.
R inolaliyada, od atd a, tovushning talaffuzini to 'g 'rila s h jarangsiz 
undoshdan boshlanadi. Ovozsiz ishlash k o 'p holda tovushni tayyorlash 
va stim ulyatsiya qilish, uni nom ini aytm ay tu rib, tovush talaffuzida 
uchraydigan patologik ta ’sirdan qutulish im konini beradi.
B, 
v, g, d, j
tovushini nutqga qo'yish 
a
unlisi orqali amalga oshiriladi. 
A
unlisi jarangli undosh fonemalarni hosil qilishda foydalaniladi, chunki 
katta ochilgan o g iz o'zini kuzatish uchun qulay va bo'shashgan lab 
muskullari artikulatsiyaga xalaqit bermaydi. 
D
tovushini talaffuz qilishda, 
tashqariga chiqarilgan tilga tepa tishni tekkizish tavsiya etiladi.
J
tovushi ustida ish olib borilganda quyidagilarga aham iyat berish 
kerak:
— bola 
a
tovushini cho'zish bilan bir vaqtda tilni "kosacha” holatiga 
keltiriladi;
— bola 
a
tovushini cho'zish bilan bir vaqtda tilni "kosacha" holatiga 
keltiriladi va tishni bir-biriga yaqinlashtirib, lablami doira holatiga keltiradi.