M. Y. Ayupova

"s"
undosh tovush talaffuzida kuzatiladi.
M, n
b urun tovushlarining norm al talaffuzida havo oqim i burun 
bo'shlig'ida erkin harakatda bo'ladi.
T anglay-halqum birlashish funksiyasining buzilish xarakteriga k o 'ra 
rilolaliya uch shaklga ajratiladi.
Yopiq rinolaliya. 
Yopiq rinolaliya nutq tovushlarini talaffuz qilish 
vaqtida fiziologik burun rezonansining pasayishi natijasida yuzaga keladi. 
M , n b urun tovushlari talaffuzida eng kuchli rezo nan s b o 'la d i. Bu 
tovushlarning norm al talaffuzida burun-halqum yo'li ochiq b o 'lad i va 
havo oqim i to 'g 'r i burun b o 'sh lig 'ig a o 'ta d i. Agar b u ru n to v u sh lar 
talaffu zid a b u ru n rezon ansi b o 'lm a sa , u n d a b u ru n to v u sh lari b, d 
tovushlariga o'xshab talaffuz etiladi.
R in o laliy an in g yopiq sh aklining kelib ch iq ish sababi — b u ru n
bo'shlig'idagi organik o'zgarishlar yoki tanglay-halqum birlashishining 
funksional buzilishidir.
M. Z eem an yopiq rinolaliyaning (rinofoniya) ikki turini ajratadi: 
oldingi yopiq rinolaliya 
— bund a burun b o 'sh lig 'id a o 'tk azu v ch an lik
funksiyasi bo'lm aydi va orqa yopiq rinolaliya — b un da bu ru n -h alq u m
b o'shlig'ida o'tkazuvchanlik kamayadi.
Oldingi yopiq rinolaliyaning sababi 
— burun shilliq pardasida surunkali 
gipertrofiyaning, burun bo'shlig'ida poliplaming bo'lishi, burun devorining 
qiyshiqligi va burun b o'shlig'ida o'sm alarning bo'lishidir.
112

---

Orqa yopiq rinolaliya 
— bolalarda adenoidlarning k o ‘payib ketishi, 
b u ru n -h alq u m d a poliplarning, fibrom a va o 'sm alarn in g paydo b o iis h id a
kuzatiladi.
Funksional yopiq rinolaliya 
bolalarda ko‘p uchrab turad i, lekin doim o 
aniqlash qiyin. C hunki u burun b o ‘shlig‘ining yaxshi o ‘tkazuvchanligida 
va b u ru ndan nafas olish buzilm agan hollarda kuzatiladi. B u n d a b uru n 
tem bri va unli tovushlar talaffuzi q o ‘pol buzilgan b o ‘ladi.
O rg a n ik y o p iq r in o la liy a n in g s a b a b i — b u r u n b o ‘s h l i g ‘id a
o'tkazuvchanlikning buzilishidir. Bunda burundan to ‘g ‘ri nafas olish y o ‘lga 
q o ‘yi!sa, y a’ni b urun b o ‘shlig‘idagi o ‘tkazuvchanlik yaxshilansa h am m a 
kam chilik y o ‘qoladi.