M. T. Asqarova, G‘. E. Zaxidov, L. F. Amirov

 
Qisqacha xulosalar 
Fiskal siyosat (budjet-soliq siyosati) maqsadi iqtisodiy o‘sish, 
baholarning barqaror darajasi, to‘liq bandlik va to‘lov balansi 
barqarorligini ta’minlashdan iborat. Bu maqsadlarga erishish uchun 
davlat xarajatlari va soliqlar bilan manipulyasiya qilinadi. 
Fiskal siyosatl cheklovchi yoki rag‘batlantiruvchi turlarga bo‘linadi. 
Rag‘batlantiruvchi fiskal siyosat iqtisodiyotning pasayish davrida olib 
borilsa, cheklovchi fiskal siyosat iqtisodiyotda haddan ziyod talab tufayli 
inflatsiya paydo bo‘lgan sharoitda olib boriladi. 
Fiskal siyosat tadbirlari qisqa va uzoq muddatda multiplikator 
samarasi ta’siri ostida bo‘ladi. 
Davlat xarajatlari multiplikatori iste’molga chegaralangan moyillik 
darajasi bilan to‘g‘ri bog‘liqlikka, chegaraviy soliq stavkasi hamda 
iste’molga chegaralangan moyillik darajasi bilan teskari bog‘liqlikka ega. 
Davlat xarajatlari va soliqlar miqdorini bir xil miqdorga oshirilishi 
daraomadlar hajmini ham shuncha miqdorga oshirilishiga olib keladi. Bu 
holat balanslashgan budjet multiplikatori bilan izohlanadi. 
Iqtisodiy pasayish paytida budjetning davriy taqchilligi, diskret 
fiskal siyosat natijasida esa tarkibiy taqchilligi yuzaga keladi. Budjet 
taqchilligini moliyalashtirishning maqbul yo‘li davlat qimmatli 
qog‘ozlarni chiqarish va ularni sotish hisobiga qarz olishdir. 
Respublikamizda o‘tkazilayotgan budjet-soliq siyosati iqtisodiyotga soliq 

---

145 
yukini kamaytirish, soliqlarning rag‘batlantiruvchi rolini kuchaytirish, 
barqaror iqtisodiy o‘sishga shart-sharoit yaratish, yalpi talabni oshirish 
kabi maqsadlarga qaratilgan. 
 
Nazorot va muhokama uchun savollar 
1.
Rag‘batlantiruvchi va cheklovchi fiskal siyosatning qisqa va 
uzoq muddatdagi natijalarini tushuntirib bering. 
2.
Davlat xarajatlarining multiplikatori kattaligi qaysi 
ko‘rsatkichlarga bog‘liq? 
3.
Ochiq iqtisodiyotda davlat xarajatlari multiplikatori kattaligi 
fiskal siyosat samaradorligiga qanday ta’sir ko‘rsatadi? 
4.
Soliq multiplikatori miqdori qaysi omillarga bog‘liq? 
5.
Balanslashgan budjet multiplikatorining mohiyati nimada? 
6.
Diskret fiskal siyosatining kamchiliklarini tushuntirib bering. 
7.
Budjet taqchilligi va ortiqchaligi qanday paydo bo‘ladi, ular qay 
yo‘sinda tugatiladi?