Pedagog m ashg‘ulot davomida bolalaming individual xususiyatlarini
nazarda tu tib , bolalarni ishda
faol qatnashishga jalb qiladi, ularda
o ‘quv faohyati malakalarini tarkib toptiradi, o ‘z harakatlarini baholash
va nazorat qilish qobiliyatlarini o ‘stiradi. 0 ‘quv vaziyatidan bolalarda
o ‘rtoqlariga nisbatan xayrixohlik bilan m unosabatda b o ‘lish. chidam ,
m aqsadga intilganlikni rivojlantirish-dan foydalaniladi.
M udira e ’tib o r beradigan asosiy o b ’ekt, bu bolalar h am d a b o ‘la-
digan m ashg‘ulotning boshlanishi va davomiyligi xatti-harakatlaridir.
U bolalam ing m ashg‘ulotlarda xatti-harakat qoidalarini bajarayotgan
yoki bajarm ayotganliklarini kuzatadi. M ashg‘ulotlarda bolalar to ‘g ‘ri
o ‘tirishlari, chalg‘iyvermasliklari, tarbiyachi va o ‘rtoqlarining gaplariga
diqqat bilan quloq solishlari, faqat tarbiyachi so ‘ragandagina javob
berishlari kerak; javob berayotganda o ‘rinlaridan turishlari, agar kerak
b o ‘lsa, stol yoniga kelishlari lozim ; rasm b o ‘yicha g ap irgan d a
ko‘rsatkichdan foydalanishlari lozim. K attaroq bolalar o ‘z ish joylarini
darhol tayyorlay olishlari, kerakli m aterialni (bo‘yoq, suv,
plastilin va
shu kabilarni) olib kelishlari, zarur m avzuda ishlay olishlari kerak.
M ashg‘ulot davom ida asosiy e ’tibo r dastur m aterialining bolalar
to m o n id an o ‘zlashtirilishiga, bolalar bilim ining sifatiga, nutq, q o ‘l va
harakat k o ‘nikm asi h am da m alakalarining rivojlanganlik darajasiga
qaratilishi lozim . M ashg‘ulot kuzatilar ekan, ayrim bolalar qand ay
ishlayotganligini qayd etish, ayrim topshiriqlarni
bajarish vaqtida
yuzaga kelgan qiyinchiliklam i aniqlash m uhim dir. M udira dalillarni
qayd etadi, keyin shular asosida bolalar to m o n id an bilim larning
egallanishi, k o ‘n ik m a va m alak alarn in g shakllanganligi h a q id a
xulosalar chiqaradi.
Shuningdek, m aktabgacha t a i im muassasasining m udiralari (bir
g u ru h d a tu rli yoshdagi b o lala r tarb iy alan ad ig an ) yoshga q arab
guruhchalarga b o iis h q anday tashkil etilganligi (kichik va katta
guruhchalar qayerda va qanday joylashtirilganligi,
guruhchalar ishini
qanday boshlaganliklari — bir vaqtda boshlagan yoki boshlamaganligi,
qaysi guruhcha oldinroq shug‘ullana boshlaganligi) va har qaysi yoshga
k o ‘ra b o iin g a n g u ru h ch alar u c h u n m ashg‘u lotning davom iyligi,
m ashg‘ulot yakunida kichik bolalar nim a bilan m ashg‘ul b o iish g a n
h am da katta bolalar ishda davom etib turishganda ular o ‘zlarini
qanday tutishgani, tarbiyachi barcha bolalaming faol faoUyatlarini qanday
usullar bilan t a ’m inlagani, u o ‘z d iq qatin i bolalarning ik k i-u ch
56
guruhchasiga taqsimlay olgan yoki olmaganligi, har bir bola faohyatini
nazardan qochirgan-qochirmaganligi, bolalarda e ’tiboming to ‘planganligi
va mustaqillikning tarbiyalangan-tarbiyalanmaganligi haqida qo‘shimcha
tarzda tushuntirishi kerak.
M udira qanchalik ko‘p narsani k o ‘ra olsa va eslab qola olsa, u
m ashg‘ulotning ijobiy tom onlari va nuqsonlarini
shunchalik chuqur
tahlil qila oladi, u chiqaradigan xulosalar shunchalik ishonchli b o ‘ladi.
Kuzatishlar vaqtida yozib borish kerakmi va u qaysi sxemada boiishi
kerak? Yozuvlar k o ‘rilganlarni. kuzatilayotgan narsalar haqida o ‘z
fikrini, ijobiy yoki salbiy dalillarn i qayd etish u c h u n zarurdir.
M ashg‘ulotlarni tahlil qilishda xulosalarni isbotlashga asoslashga
yordam beradi.
Qanday yozish kerakligi haqidagi m asala printsipial masala emas:
har kim o ‘ziga qanday qulay b o is a , shunday yozaverishi m um kin.
Kuzatish va dalillami to ‘plash ishning birinchi yarmi bo‘lsa, ikkinchisi
dalillami tahlil qilish va pedagogik jarayonning yutuqlari va kamchiliklari
haqida asosli xulosalar chiqarishdan iborat. Amalda esa quyidagi kabi
holatlar uchravdi: mudira tarbiyachining ishini tahlil qiladi va xulosalar
ch iq arad i. am m o u larn i aniq dalillar, isho n arli m isollar bilan
tasdiqlamaydi. Bunday hollarda
xulosalar tasodifiy, sub'ektiv tuyulishi
mumkin. Boshqacha ham boiadi: m udiri mashg‘ulotni diqqat bilan
kuzatgan, k pgina dalillarni yozgan va eslab qolgan, am m o bu
dalillami tahlil qilmagan, ulam i um umlashtirm agan. shuning uchun
chiqarilgan xulosa va tarbiyachiga berilgan
tavsiyalar bunday vaqtda
retseptiv xarakterda b o iib qoladi. Dem ak, mudira o ‘zida kuzatish,
daliliam i ko‘nsh, shuningdek, ulam i tahlil qilish, um um lashtirish
ko‘nikmasini tarkib toptirish kerak. M ashg‘ulotlami tahlil qilish uchun:
1) m ashg‘ulotning tashkil etilishini;
2)
dastur m azm unini;
3)
m ashg‘ulotni o ‘tkazish m etodikasini; 4) uning natijalarini (ya’ni
tekshirish vaqtida bolalardagi bilim, ko‘nikma, malaka ham da ulaming
xatti-harakatlarini) ko‘rib chiqish kerak b oiadi.
Do'stlaringiz bilan baham: 
