M sh. Nurm atova, sh. T. Hasanova rasm, buyumlar yasash ya tasviriy faoliyat

M ashg‘ulot tahlili.
M ashg‘ulot m azm uni m azkur yosh guruhi dasturiga, yil fasliga, 
bolalam ing tasviriy im koniyatlariga m uvofiq keladimi?
Yangi narsalar va bolalaiga tanish narsalar o ‘rtasidagi muvofiqlikning 
oldingi o ‘tgan m ashg‘u lotlar bilan aloqasi. E m otsional-ijodiy o ‘quv 
yuklam asi, m ashg‘ulot m azm unining tarbiyaviy va bilish aham iyati.
M ashg ‘u lotning tashkil etilish in i, m ateriallar va k o ‘rgazm ali 
qurollam ing sifatini, bolalar ham da tarbiyachilam ing tayyorgarliklari 
(ish u su lla rin i k o ‘rsa ta b ilis h )n i b a h o la s h . N a v b a tc h ila rn in g
m ash g ‘ulotga tayyorlanishdagi roli, navbatchilar ishining o ‘z - o ‘ziga 
xizm at k o ‘rsatish bilan biriktirilishi.
Tarbiyachi tushuntirishlariningto‘g‘riligi va tushunarliligi. 0 ‘qitishning 
m ashg‘ulot turlarida foydalanilgan usullarining muvofiqligi (masalan, 
dekorativ rasm solishda, grafik tasvir ko‘rinishidagi namunadan, predmet- 
naturani tahlil qilish, uning tasviriy usullarini ko‘rsatish va boshqalardan 
fo y d a la n ila d i) d a s tu r v a z ifa la rin in g x a ra k te rig a (yangi yoki 
takrorlanayotgan m azm un), bolalaming yoshiga (masalan, kichikguruh 
bolalarini o ‘qitishda yetakchi usul bu ko‘rsatish, katta guruhlarda esa 
o ‘qitishning ko‘igazmali usullari bilan birga, aniq og‘zaki yo‘llanmalar, 
ishni qaysi usulda va qanday izchillikda bajarish lozimligini mustaqil 
aniqlash topshiriqlari katta ahamiyat kasb etadi) bogiiq.
M ashg‘ulotning bosqichlar b o ‘yicha u m um iy davomiyligi, agar 
shunday b o ig a n b o is a , kechikishning sabablari.
Bolalam ing m ashg‘ulotda o ‘zini tutishi: uyushganlik, intizomiylik, 
qiziqish, ularda vaqt, ish tem p i hissiyotining mavjudligi.
B o lalarn ing ish larini k o ‘rib chiqish: o lin g an k o ‘rsatm alarga 
m uvoftq ishlay bilish, texnik va tasviriy k o ‘nikm a h am da m alakalar, 
q o ‘yilgan vazifani hal etishga ijodiy yondoshish, ishning puxta yoki 
n a rid a n beri bajarilganligi.
M u d ira ta rb iy a c h i b ila n b irg a , h a r b ir b o la n in g m a z k u r 
m ash g ‘ulotda bajargan ishini k o ‘rib chiq ad i va ta hlil qiladi. Ayrim 
hollarda (ishning sifati k o ‘pchilik bolalam ikidan past b o isa ) bolaning
60

---

oldingi m ashg‘ulotlarda bajargan ishlari k rib chiqiladi. Bu o ‘rinda 
quyidagilar qayd etiladi:
1. Ishning taklif etilgan m avzu va ko ‘rsatm alarga muvofiq kelish- 
kelmasligi, bola o ‘z ishini tugatgan-tugatm aganligi.
2. T asvirlangan va asl p red m et (n atu ra, n a m u n a ) o ‘rtasida 
o ‘xshashlikning b o r-y o ‘qligi.
3. Predm etning qaysi belgilari: xarakterli yo kam aham iyatli yoki 
h a r ikkalasi ham tasvirlanganligi.
4. Predm etning tuzilishi (qism larining joylanishi) to ‘g ‘ri berilgan- 
berilmaganhgi.
5. P red m et q ism larining lozim joylaridagi farqlari b erilgan- 
berilmaganligi. Bola predmetning rangini realistik bera olgan yoki bera 
olmaganligi. Bolaning kuzatuvchanligi, tasawurining mahsuU haqida 
nimalar dalolat berayotganligi. Bolaning o ‘zi tasvirlayotgan narsaga 
munosabati nimalarda namoyon bolganligi (rasmga rangU qiUb bo‘yoq 
berishda, o ‘lchamdan foydalanishda, obrazlar dinamikasida).
6. B olaning q og‘oz sahifalarini qanday to ‘ldirganligi, bolada 
predm etlam ing real va m a’naviy aloqalarga muvofiq keluvchi fazoviy 
joylashuv haqida tasaw um ing bor-yo‘qUgi (yonida, oraUqda, oldinda, 
orqasida, yuqorida, pastda va shu kabilar).
7. Bola tavsiya etilgan mavzuning m azm unini mustaqil bera olgan- 
olmaganligi (bu savolga javob berish uchun guruhdagi barcha bolalaming 
rasm larini qiyoslash lozim b o ‘ladi).
8. Texnik malaka va ko‘nikmalarning sifati (predm et kontur to ‘g‘ri 
tasvirlanganmi, rasm tartibli qilib bo ‘yalganmi, bola mayda detaUaming 
tasvirida m o‘yqalamning ingichka uchidan foydalana oladimi yoki yo‘qmi, 
loy va plastilindan narsalar yasashda predm etning shaklini to ‘g ‘ri 
belgilanganmi, yuza qismi tekislanganmi, qismlar orahg‘i m ustahkam
qilib biriktirilganmi, g‘adir-budur elementlari yo‘qmi, predmetning konturi 
t o ‘g‘ri qirqilganmi, predm etning qismlari to ‘g‘ri yelimlanganmi).
9. M ashg‘ulotning um um iy bahosi, ijobiy tom onlari va nuqsonlari, 
m azkur m ashg‘ulotning m etodikasiga qanday o ‘zgarishlar kiritish 
m aqsadga muvofiq b o ‘ladi.
61

---