M sh. Nurm atova, sh. T. Hasanova rasm, buyumlar yasash ya tasviriy faoliyat

Qalamlar. 
Rasm solish u c h u n bolalarga rangli qalam lar t o ‘plam i 
kerak: kichik g u m h d a b eshta qalam d an (qizil, k o ‘k, yashil, sariq va 
qora); o ‘rta g u ru h d a-o ltita q alam d an (qizil, k o ‘k. yashil, sariq, 
q o ra va jig a rra n g ) fo y d a la n ila d i; k a tta g u ru h la rd a y u q o rid a
aytilganlardan tashqari, q iz g ish , binafsha rang, to ‘q qizil, pushti 
zangori, och yashil ran glar q o ‘shiladi. K ichik guruhlarda qalam lar 
dum aloq b o iis h i kerak. K atta g u ruhlarning bolalariga yum shoq 
grafitli qalam lar («Shkolnoe», «Iskusstvo» № 1 ,2 ) tavsiya qilinadi. 
Q alam ni ishlatishga tayyorlashda yog‘och qatlam i 25—30 m m olinib.
62

---

grafiti 8—10 m m ochiladi (rangli qalamlaming yog‘ochi kamroq olinishi 
kerak, chunki ularning o ‘zaklari yo‘g ‘onroq, qattiqro q bosganda 
uvalanib, sinib ketadi).
M o‘yqalamlar. 
Bo‘yoq bilan rasm chizish uchun tuki yum shoq va 
elastik b o ‘qirsoq, olmaxon va shu kabilaming qilidan qilingan dum aloq 
m o ‘yqalam lar kerak. M o ‘yqalam lar nom erlariga ko‘ra farqlanadi: 1 — 
8 ingichka, 8—16 yo‘g ‘on. Kichik guruh bolalariga 12—14 nom erli 
m o ‘yqalam lam i berish tavsiya qilinadi. Bunday m o ‘yqalam qog‘ozga 
bosilganda yorqin, yaxshi seziladigan iz qoldiradi, predmetning shaklini 
berishni osonlashtiradi. 0 ‘rta va katta guruhlar bolalariga ham ingichka, 
h a m yo‘g‘on m o ‘yqalam larni berish m um kin.
Bolalam ing m o ‘yqalam lardan foydalanishlari kuzatilar ekan, eng 
aw alo , ular uni to ‘g ‘ri ushlashni bilishlariga, tarbiyachi buni eslatishi 
va ko ‘rsatishiga: m ashg‘ulot vaqtida va tugugandan so‘ng bolalar 
m o‘yqalamni taglikka qo‘yishlariga (tarbiyachi tagliklami qalin kartondan 
yoki uzunasiga ikkiga qirqilgan g‘altakdan tayyorlashi m um kin) e’tibor 
berish kerak. Bolalarga m o ‘yqalamni suvli bankada qoldirishga ruxsat 
berm aslik kerak, bunday qilinganda uning tuki egiladi, h ar tom onga 
tarqab, shaklini yo‘qotadi. Agar tukli m o‘yqalamlarga tejamkorlik bilan 
m unosabatda bo ‘linsa, ular uzoq m uddat xizmat qiladi. M ashg‘ulot 
uchun b o‘yoq tayyorlashda uni m o‘yqalam bilan aralashtirmaslik kerak, 
buni cho‘p bilan qilish ancha qulay. Akvarel bo ‘yog‘i bilan rasm solishda 
m o ‘yqalam ning tuklari yelpig‘ich singari tarqab ketmasligi uchun uni 
bosm asdan, b o ‘yoq yengil yarim aylana harakat bilan olinadi. Ish 
tugagandan keyin, b o ‘yoq qurib qolm asdanoq, m o ‘yqalam yaxshilab 
yuviladi. M o‘yqalam lam ing m o ‘yini stakanda yuqoriga qilib saqlash 
tavsiya qilindi. M udira mashg‘ulot boshlanishidan oldin, qog‘oz qanday 
tayyorlanganligini ko‘radi. Rasm solish uchun anchagina qalin, bir oz 
g‘adir-budur qog‘oz (yaxshisi, yarim vatman) kerak. Qalin yozuv qog‘ozi 
uning o ‘m ini bosishi mumkin. Rasm solish uchun ustiga qalam deyarli 
iz qoldirm ay, sirpanadigan, yaltiroq va qalam kuchliroq bosilganda 
yirtilib ketadigan yupqa qog‘ozlar yaramaydi. Ish vaqtida qog‘oz 
qimirlamay, bir tekis turishi kerak (bolalar qog‘oz holatini o ‘zgartirishlari 
m um kin b o ig a n m anzarali rasmlar solish bundan mustasno).
K ich ik g u ru h b o lalarig a rasm solish u c h u n yozuv q o g ‘ozi 
kattaligidagi q o g ‘o z n i berish tavsiya q ilin ad i u bolakay q o i in i
yozgandagi kenglikka m uvofiq keladi. 0 ‘rta va katta gum h bolalariga
63

---

alohida p red m etlarning tasvirlari uch u n yozuv q og‘ozining yarm ini 
(butun qog‘o zdan ham foydalanish m um kin) berish tavsiya qilinadi: 
m azm unli rasm lar u ch u n k attaroq shakldagi qog‘ozni berish kerak. 
Rasm solish u ch u n qog‘oz tayyorlar ekan, tarbiyachi tasvirlanadigan 
predm etning tuzilishini va o ‘lcham ini hisobga olishi kerak.
G uash b o ‘yoqlar bilan rasm solishda to ‘yingan va yum shoq tondagi 
rangli qog‘ozlardan foydalaniladi. Katta guruh bolalari kerakh rangdagi 
qog‘ozlarini m ustaqil tayyorlay oladilar (qog‘ozga tus berishda guash 
va akvarel b o ‘yoqlardan h am da yo ‘g ‘on, yum shoq m o ‘yqalam lardan 
foydalanadilar: o ‘lcham i unch alik katta b o ‘lm agan yassi b o ‘yoq 
m o ‘yqalamlari — fleytslar qulaydir. Bo‘yoq oldin gorizontaliga, so‘ngra 
uning ustidan vertikaliga beriladi).