|
IV.
4. TASVIRIY FAOLIYAT
MASHG‘ULOTLARINING KO‘RIGI
H ar bir m ashg‘ulotning tarbiyaviy-ta’limiy aham iyati dastur
m azm unining to ‘g‘ri tanlanishi, yaxshi tashkil etilishi, tarbiya-
chining tayyorgarligi, tegishli asbob-uskunalar va tasviriy m ate-
riallarining mavjudligi, bolalar faoliyatiga aniq rahbarlik bilan an-
iqlanadi.
^
Bolalarning m ashg‘ulotlardagi to iaq o n li o ‘quv yoki ijodiy fao-
liyatlari oldingi barcha ishlarning sifatiga, shuningdek, ularni m ana
shu aniq m ashg‘ulotga tayyorlashga bog‘liq b o ‘ladi. Tayyorlov ish-
58
lari bo'lajak m ashg‘ulot m azm uniga mos b o ‘lishi kerak: mazmun -
li rasm solishdan oldin tevarak-atrof bilan tanishtirish maqsadi-
da sayohatlar o ‘tkazish, badiiy asarlar o ‘qish, bolalarga mashg'nlot
mavzusi bilan bog'liq b o ‘lgan illustratsiyalar, reproduksiyalarui
ko‘rsatish, suhbat o ‘tkazish, diafilm va bolalarning yaxshi chiqqan
rasm larini ko‘rsatish m um kin va hokazolar; katta guruhlarda de
korativ rasm chizishlardan oldin bolalarga xalq amaliy san ’ati na-
m unalarini, illustratsiyalar, bolalar rasm larini ko‘rsatish, suhbat
o'tkazish, «Tasvirdan bilib ol» didaktik o ‘yini, didaktik mozaika
bilan o ‘yinlar o ‘tkazish va shu kabilar maqsadga muvofiqdir; loy
va plastilindan narsalar yasash mashg‘ulotidan oldin kichik shakl-
dagi haykaltaroshlik bilan tanishtirish, bolalarga o ‘zlari yasaydigan
jonivorlar tasvirlangan rasmlarni tanlashni, dekorativ plastika es-
kizini bajarishni topshirish m um kin va boshqalar. Qog‘ozga rang-
tusini mustaqil bera olish, applikatsiya va konstruktorlik ishlari
uch u n tayyorgarlik qilish ham m ashg'ulotga tayyorlanish jarayo-
niga kiradi.
O ldindan qilingan barcha ishlarning m azm un ini m udira tar
biyachi bilan qilingan qisqa suhbatdan bilib oladi. M udira tar
biyachining dastur vazifalarini to ‘g ‘ri tushunish va tushunm asli-
gini aniqlaydi, mashg‘ulot rejasi bilan tanishadi, konspektni ko‘rib
chiqadi, tasviriy m aterialning mavjudligi va uni stollarga joylashti-
rishning to ‘g ‘riligini qayd etadi.
M ashg‘ulotlarni ko‘rish vaqtida m udira quyidagi holatlarga
e’tibor beradi. M ashg‘ulotning boshlanishi (3—5 daq.). Tarbiyachi
bolalarni o ‘yindan mashg‘ulotlarga o ‘tkazishda foydalangan usul
lar.
Shundan keyin mashg‘ulotning birinchi qismi — bolalar oldi-
ga tasviriy vazifalarning q o ‘yiHshi va ish usullarini tushuntirishning
m azm uni ham da metodikasi baholanadi.
Bolalarning aqliy va nutq faolliklari, ularning m ashg‘ulotga
qiziqishlari qanday usullar vositasida yuzaga keltirilganligi (kichik
guruhlarda — o ‘yin usullari, ovutm achoqlardan, katta guruhlarda
— bolalardagi mavjud tajribaga tayanish, qo'shiq, she’r, ertaklardan
parchalar o ‘qish va shu kabilar) ni qayd etish lozim.
B olalarga berilayotgan savollardagi m aqsadga y o ‘llangan In
sh u n tirish larn in g aniqligi. Ishni bajarish bosqichlarining ajrati
lishi. B olalarning tushuntirishlarni qanchalik egallayolp.anlik
59
larini n azo ra t savollar yordam ida (m asalan, bolalar predm etni
qanday izchillikda tasvirlaydilar, qanday harakatlarni bajarad i
lar) tekshirish. T u shu ntirish lard a ko'rgazm ali m aterial — n atu -
ra, nam unaga tayanish. P redm etning tasviriy usullarini tarb iy a
chi to m o n id an k o ‘rsatishning sifati (agar m ashg‘u lo td a sh u n -
day qilingan b o ‘lsa). B o‘lajak ish u ch u n tu sh u n tirish lar yoki
ko 'rsatm alarn in g davom iyligi. (Shuni unutm aslik ker?kki, ta y
yorlov ishlarining barchasini tarbiyachi m ashg‘u lo td an oldin
am alga oshirish kerak.)
Bolalar ishni bajarishga qanday kirishdilar: qanchasi tarbiya-
chining tushuntirishi tugashi bilanoq, rasm solishga (yasashga)
kirishdi, qanchasi tushuntirishdan keyin ham o ‘ylanib, qiynalib
turdi. Bolalar tarbiyachiga savollar berishdimi, ular nim a haqida
so‘rashdi.
Tarbiyachi m ashg'ulot jarayonida qo‘yilgan vazifalarning ba-
jarilishiga erishdim i, individual yondashuvdan foydalandimi. T ar
biyachi ayrim bolalarga qanday ko‘rsatm a va m aslahatlar berdi.
Topshiriqning eng qiyin elem entlari haqida o ‘z vaqtida eslatma
berish y o ‘li bilan xatolarning oldi olindimi? Tarbiyachi qanday
usullar vositasida shug‘ullanuvchilarning o ‘zin i-o ‘zi baholash va
o ‘zin i-o ‘zi nazorat qilishga undadi. Berilayotgan ko‘rsatm alarning
maqsadga muvofiqligi va ularni bajarishning sifatini tekshirish.
Tarbiyachining e ’tiboridan chetda qolgan bolalar b o ‘ldimi? T ar
biyachi bolalarni egallangan bilim, ko‘nikma va m alakalardan
mustaqil foydalanishga, ijodiy ishlashga undadim i? Tarbiyachi bo
lalarning n o to ‘g ‘ri o'tirishi, n o to ‘g ‘ri holat (poza)larini sezdimi va
ularni to ‘g‘riladimi?
Bolalar qalam (m o‘yqaIam, qaychi va shu kabilar) ni qanday
ushlayapti va ulardan to ‘g‘ri foydalanayaptimi? U lar qanday texnik
malaka va ko‘nikm alarga ega b o ‘lganIar (dasturning tegishli ta-
lablariga qarang). Ayrim bolalarning ko‘nikm a va malakalarini
oshirish uchun tarbiyachi nim alar qildi?
S h u g ‘uIlan ay o tg an larn in g qan chasi ishni o ‘z vaq tid a, q a n
chasi e rta tu g atd i va q anch asi tu g ata olm ay qoldi? B olalar ish
ni b ajarishga q an ch a vaqt sarflashdi? T arbiyachi m ash g ‘u lo t
oxirida b o la la r ishlarining k o ‘ruvini n azarda tu td im i va u q a n
day tash k il etilgan edi (jam oa ta h lil, o ‘zaro ta h lil, o ‘z in i- o ‘zi
b ah o lash )? B ajarilgan ishlarnin g tah lilig a b o la lar jalb q ilin g an-
60
m idi, n a tu ra d a n , n a m u n a d a n , tasavvur b o ‘yicha bajarilgnn ish -
la rn i b ah o lash d a u la r q an d ay m e zo n d an foydalanishardi? Iki
b ah o d astu r ta lab la rin i va m azk u r m ash g ‘u lo tn in g vazifalarini
u m u m an aks ettirad im i? B o lalar p re d m e tla rn in g xususiyatlari,
ran g -tu sla ri, tasviriy va tex nik u su lla rn i belgilovchi s o ‘zlardan
to ‘g ‘ri fo y dalanishadim i? B olalar ish la rin i k o ‘rish q a n c h a vaq t-
ni oladi?
Do'stlaringiz bilan baham: |
