|
Tayyorlov guruhida dekorativ rasm chizishga o‘rgatishning
mazmuni va vazifalari. Yetti yoshdagi bolalarni dekorativ rasm so-
lishga o ‘rgatish vazifalari quyidagicha:
* kompozitsiyalash hissini rivojlantirish: yassi va hajmli shakl-
larda predm etning ahamiyatliligiga va belgilangan maqsadiga nis
batan naqshlarni tuzish;
* ranglar hissini rivojlantirish: turli xildagi ranglardan, ular
ning nozik rang jilosi (ottenok)dan turli moslashuvlarda foydala
nish (qizil-pushti rang; ko‘k-moviy rang; yashil-och yashil rang;
qora-kul rang);
* xalq dekorativ naqshlari turli ko‘rinishlarining aham iyati-
ni ko‘ra olishni o ‘rgatish; rasmlarda xalq naqshining alohida ele-
m entlaridan foydalanish;
* qalam va b o ‘yoqlar bilan chizish texnik ko‘nikm alarini tako-
millashtirish.
M aktabga tayyorlov guruhiga yumaloq to ‘g‘ri burchakli shakl-
larda naqsh chizishning asosiy prinsiplari bilan tanish b o ‘lgan bo
lalar keladi. Ularga yangi shakllar — to ‘g‘ri to ‘rtburchak va ko‘p-
burchak ham da turli xildagi yassi shaklli predm etlar — vazalar,
ko‘za (kuvshin)lar, piyola (chashka)lar, qo‘lqoplar, qalpoqlar va
hokazolar tavsiya qilinadi. Bu predm etlar to ‘g‘ri geometrik shakl-
ga ega emas, va ularda naqsh chizish turli prinsiplardan foydala-
nishni talab qiladi. (M asalan, ko‘zacha b o ‘ynining chetiga chiziqli
ornam ent (naqsh) chizilsa, yum aloq qismiga esa m arkazda chizila-
digan naqshdan foydalaniladi). Unclan tashqari, simm etriya haqi
dagi tushuncha ham murakkablashadi. Bir xil shaklni chap va o ‘ng
tom onga joylashtirishdan tashqari, bolalar ko‘zgusimon aks bilan
tanishadilar (Zerkalnoe otrajenie); ko‘zgusimon aksda naqshning
114
qismlari o ‘z o ‘m ini o ‘zgartiradi. U ndan so‘ng bolalar to'rsim on
bezak prinsipi asosida bir turdagi naqsh bilan elem entlarni shax-
mat ketm a-ketligida qaytarib, galma-gal chizish bilan butun
shaklni to id iris h usulini egallaydilar. Bolalar m atolar uchun,
qo‘g ‘irchoqning ko‘ylagi uch u n turli naqshlam i chizadilar. U ch-
burchakdagi naqsh faqat chetlarida, burchaklarida b o im a y , bal
ki bir burchakdan boshlanib, butun uchburchak b o ‘ylab tarqali-
shi m um kin. Bunday hollarda teng tom onli uchburchak shakli
emas, balki yon tom onlari teng b o ‘lib, to ‘g‘ri yoki o'tm as burchak-
li uchburchak shakli olinadi. Bolalar ularda uchburchak shaklga
ega b o ‘lgan ro ‘m olcha naqshini chizadilar. N aqshni chizish uchun
bolalar turli tabiiy shakllardan (o ‘simliklar, hayvonlar) foydala-
na boshlaydilar. M aktabga tayyorlov guruh bolalari xalq dekorativ
naqsh bezaklarining elem entlaridan o ‘z naqshlarida foydalanishlari
mumkin. Bunda asosiy usul saqlanib qolishi kerak. Tarbiyachi b o
lalarga xalq san ’atining nam unalariga qarab, naqsh jim jim alarini,
m ayda va yirik shakllam i o ‘zaro m oslashtirishni, ularni o ‘tsim on
bezak bilan bezashni, berilgan naqshga xos ravishda ranglardan
m a’lum moslashuvda foydalanishni o ‘rgatadi (Xoxlomskaya, D im -
kovskaya, Ukrainskaya va b.). D im kov nam unasi asosida loydan
yasalgan o ‘yinchoqlarni bezashdan tashqari, bolalar yana «pape-
mam e»dan yasalgan katta-kichik tarelkalarni, stakanlarni Xoxlom
yoki Jostov naqshlariga asoslanib bezashlari mumkin.
Tayyorlov guruhida bolalar faqat b o ‘yoqdan emas, balki rangli
qalam lardan ham foydalanishni o ‘rganadilar. K ichikroq guruhlarda
rangli qalam lardan faqat m azm unli rasm m ashg'ulotlarida foyda-
lanilar edi, chunki bolalar qalam bilan kerakli ranglam i m e’yoriga
yetkaza olm asdilar; bu esa dekorativ rasm da ju d a katta aham iyatga
ega. O zoda, bir tekisda yorqin shtrixlash kabi texnik qiyinchiliklar
ko‘pgina diqqatlarini va kuchlarini olib qo‘yar edi. Tayyorlov gu-
ruhidagi bolalarda m a iu m ko‘nikm alar mavjud b o ‘lib, ular qalam -
dan turli rang jilolarini hosil qila oladilar. M asalan, gulning har bir
gulbargi m arkazdan qalam bilan turli xil bosim da shtrixlanadi. Bo
lalar faqat yorqin ranglarning moslashuv go‘zalligini emas, balki
nozik, sokin va bir vaqtning o ‘zida ko‘zlar uchun yoqimli b o ‘lgan
ranglarning go‘zalligini ko ‘rishga o ‘rganadilar. Tayyorlov guruhi
da bu vazifa qalam ham da bo'yoqlar bilan chizishda hal qilinadi.
Dekorativ rasm da barcha guruhlarda faqatgina guashdan foydala-
115
niladi, chunki guashda bir rang ustiga boshqa rang bilan chizish
imkoni bor; dekorativ rasmda ko‘pincha bunday ustm a-ust chizish
talab qilinadi va akvarel b o ‘yoq bunday im konga ega emas.
Do'stlaringiz bilan baham: |
