M orta arnawli bilimlendiriw ministrligi berdaq atinda ġ I qaraqalpaq mámleketlik universiteti

23 
2.4. Frenel jaqınlasıwı………………………………………………………… 
24 
2.5. Nurlanıwdıń diffraksion divergensiyasi………………………………….. 
25 
2.6. Furye optikasın tiykarı bolǵan Linza elementi…………………………… 
26 
2.7. Juqa linzanıń uzatıw koefficiyenti……………………………………….. 
27 
Juwmaqlaw
……………………………………………………………………. 
28 
Paydalanilǵan ádebiyatlar
………………………………………………… 
29 
 

---

3 
KIRISIW 
Bul kurslıq jumısta optikalıq teoriyalanıń rawajlanıwında óziniń úlesin qosqan
Jan-Batist Jozef Furyeniń jumısları haqqında, bul ilimpazdıń ómir bayanı, islegen 
jumısları haqqında qisqasha aytıp ótiledi [1].
XIX ásirdiń basında tolqınlıq optikanıń rawajlanǵan sisteması payda bola 
basladı. Bul sistemanıń payda bolıwında angliyalı Tomas Yung penen franciyalı 
Ogyusten Jan Freneldiń jumısları baslı orındı iyeledi. 1815-jılı Furyenıń Yungtıń 
interferenciya principin qosıw jolı menen Gyuygens principin anıqladı. Yung ózi 
ashqan interferenciya principiniń tiykarında 1801-jılı shaǵılısqan jaqtılıqlardaǵı 
juqa plastinkalarda hár qıylı reńlerdiń payda bolıwın qanaatlandırarlı dárejede 
túsindire aldı. Gyuygens-Frenel' principi tek 8 jaqtılıqtıń tuwrı sızıqlı tarqalıwın 
ǵana qanaatlandırarlı dárejede túsindirgen joq, al jaqtılıqtıń tosqınlıqlardıń janınan 
ótkendegi intensivliktiń tarqalıwı haqqındaǵı máseleni de qanaatlandırarlı dárejede 
túsindire aldı (yaǵnıy difrakciya qubılısın qaradı) [1]. 
Furye optikası – optikanıń bir bólimi bolıp, jaqtılıq ústinlerin optikalıq 
sistemalarǵa aylandırıw olardıń spektrlerge ajıraliwin hám sızıqlı filtrlew 
teoriyasın túsiniwde járdem beredi. Optikada spectral bólistiriw ideyasınan 
paydalanıwdıń baslanıwı atları tómendegi aytilǵan ilimpazlar menen baylanıslı: 
Reley Dj (J. Rayleigh) hám E. Abbe (E. Abbe). Birinshi zamanagóy Furye 
optikalıqasi tiykarın shólkemlesken Mandelshtam, Goreliku, Riytovga tiyisli [1]. 
Eń aqırında, radioelektronika hám baylanıs nazariyasi máseleleri órtasida 
uqsaslıq keltiriledi (bunda biz signallardıń ózgeriw - waqtın ózgartiwshi aǵıslar, 
kernewler hám funktsiyaları, sistemaları haqqında aytip ótemiz. Úshewlerbu 
transformaciyalardı belgilengenler etiwshi radioelektronika ) hám optikanıń 
tiykarǵı máselesi – jaqtılıqtıń koordinata funktsiyaları boylap optikalıq sistema 
boylap tarqalıwı bolıp tabıladi. Bul jumısta optikalıq sistema hám optikanıń 
tiykarǵı nızamları haqqında da maǵliwmat aytilip ótgen [1].

---

4