Berdaq atındaǵı qmu magistratura lingvistika qaraqalpaq tili 1-kurs magistrantı Qosnazarova Ulbolsınnıń lingvofolkloristika páninen islegen slayd jumısı

Berdaq atındaǵı QMU magistratura lingvistika qaraqalpaq tili 1-kurs magistrantı Qosnazarova Ulbolsınnıń lingvofolkloristika páninen islegen slayd jumısı

“Er SHora’ dástanında pısıqlawıshtıń qollanılıwı joba: 1. Pısıqlawıshlar haqqında túsinik 2. Pısıqlawıshtıń túrleri 3. “Er SHora’ dástanında pısıqlawıshlardıń qollanılıwı

Ga`ptin` so`zler bir-biri menen o`zara grammatikaliq baylanisqa tu`sip belgili ga`p ag`zasi xizmetin atqaradi. Pisiqqawish-ga`ptegi atqaratug`in xizmetine qaray ga`ptin` ekinshi da`rejeli ag`zalarina kiretug`in sintaksislik kategoriya. Pisiqlawish kategoriyasi ha`zirgi qapaqalpaq tilinde M.Da`wletovtin` «Qaraqalpaq tilinde pisiqlawish kategoriyasi» degen miynetinde (No`kis, 1982) arnawli tu`rde izertlegen. Bul miynette pisqqlawish ha`m onin` tu`rleri, sintaksislik o`zgeshelikleri, ga`ptegi orin ta`rtibi haqqinda so`z etiledi.

Pisiqlawish ga`ptin` ekinshi da`rejeli ag`zasi bolip is-ha`rekettin` orinlasiw jag`daylarin isleniw usilin ha`m sog`an baylanisli orin, waqit, sebep, maqset, sha`rt, mug`dar, da`rejesin ko`rsetedi. Demek, pisiqlawish is-ha`rekettin` birer belgisin bildiretug`in ga`p ag`zasi. Sonliqtan pisiqlawish ga`p ishinde bayanlawish ag`zag`a baylanisli boladi, oni tu`sindiriwin ag`za xizmetin atqaradi.

Pisiqlawishlar to`mendegi so`z shaqaplari arqali bildiredi. 1. Ra`wishler ga`pte ko`binese pisiqlawish boladi. Da`rriw kelin`, keshqurin ketemiz. 2. Feyillerden: Bilgen tawip so`yleydi. Bilmegen qawip so`yleydi. 3. Atliqtan: Ol tog`ayliqqa kirdi. Men mektepten kiyatirman. Iqlas penen jilasa, soqir ko`zden jas shig`adi. 4. Kelbetlikten: Jumisti jaqsi isledi. Ol u`yine kewilli qaytti. 5. Sanliqtan: Jeti o`lshep, bir kes. U`yge eki ma`rtebe keldi. 6. Almasiqlardan: Jumisti qansha islese, sonsha haqi aladi. 7. Eliklewishlerden: Ol meni ko`rip jalt burildi. Bala nandi g`abur-g`ubur awzina basti. 8.Frazeologiyaliq so`z dizbeklerinen. Ol ko`zdi aship jumg`ansha ko`zden g`ayip boldi. Pisiqlawish o`zi baylanisli bolg`an ag`za menen jupkerlesiw, basqariw usilinda baylanisadi.