Berdaq atındaǵı qmu magistratura lingvistika qaraqalpaq tili 1-kurs magistrantı Qosnazarova Ulbolsınnıń lingvofolkloristika páninen islegen slayd jumısı

Pisiqlawishlar ma`nilik o`zgesheligine qaray: waqit, orin, sin, mug`dar, da`reje, sebep, maqset, sha`rt, qapsilas pisiqlawishlar bolip bo`linedi. 1. Orin pisiqlawishlar is-ha`rekettin` ornin, shiqqan ornin, bag`itin bildiredi. Orin pisiqlawishlar qaydaW qayerdeW qayaqqa, qaydan, qayaqtan sorawlarina juwap beredi. Orin pisiqlawishlar jeke so`z ha`m so`z dizbekleri arqali bildirilip ha`r qiyli so`z shaqaplarinan boladi. 1. Ra`wishlerden: Ishten ya sirttan adam ko`rinbeydi. 2. Ken`islik sepliktegi atliqlardan: Arqa-batistan esken samal betin`di qaratpaydi. balalap awilg`a jetiwge asig`isti. Ko`shelerde ha`reket baslang`ani qashshan.

3. Izafetlik konstruktsiyalar: Bu`gin universitet ma`deniyat sarayinda kontsert boladi. 4. Sonday-aq atliqlar menen bet, jaq, ta`rep, asti, u`sti, ishi so`zlerinin` dizbeklesiwi arqali da pisiqlawishlar orin ma`nisin bildiredi. Tirkewishler atliq penen dizbeklesip kelip pisiqlawish boladi. Mis: Awilg`a qaray mashina zitqip kiyatir. Mashinanin` ishinde eki adam bar.

Waqit pisiqlawish waqit pisiqlawishi is-ha`rekettin` isleniw waqtin waqitliq ma`nisin bildirip qashan? qay waqitta? qashannan beri? degen sorawlarg`a juwap beredi. Waqit ra`wishler, atawish so`z dizbekleri, sanliq, almasiq, hal feyil, kelbetlik feyiller waqit pisiqlawish xizmetin atqaradi. Mis: Burin qara suwiq bolip tursa da, bultlar toplanip-toplanip keshqurin jilitti. Azanda erterek turippan. G`QisG` degen tema o`tken ku`ni hawa keshke qaray bultlasip sala berdi. Eki u`sh ku`nnen berli tu`nletip qar jawsa da bu`gin hawa ashiq edi. Frazeologiyaliq so`z dizbekleri menen: Ko`zdi aship jumg`ansha jan`ag`i adam ko`zden g`ayip boldi.

Sin pisiqlawish. Is-ha`rekettin` sinin, sapasin, qalay islengenligin bildiprp qalayW qa`ytipW qalayinsha degen sorawlarg`a juwap beredi. Sin ra`wishler is-ha`rekettin` sapasin ha`m isleniw usilin bildirip keledi. Sin ra`wishlerden, hal feyiden, kelbetlik feyil, kelbetlik, atliq, eliklewish so`zlerden ha`m so`z dizbeklerinen boladi.Mis: Qizapam ba`rin jaqsi biledi. Tan`nin` aldinda qawin qoriqtan kelgen ag`am qorildap uyqilap atip edi. Du`sen molla menen de usilay sa`lema`esetug`in edim. Men orayliq park arqali qayttim. Aldimnan olay-bulay adamlap o`tedi ha`m t.b.