М о р ф о л о г и я сўз туркумлари

Not и н к о р юкламаси сифатдошдан олдин қўйилади: not asking, not having asked ва хоказо.



СИФАТДОШНИНГ ИШЛАТИЛИШИ


Present Participle Active


§ 210. Present Participle Active феъл-кесим томонидан ифодаланган иш-харакат билан б и р в а қ т д а г и иш-харакатни ифодалайди. Агар кесим хозирги замонда турган бўлса, Present Participle томонидан ифодаланган иш-харакат хозирги замонга тегишли бўлади; агар кесим ўтган замонда турган бўлса, Present Participle томонидан ифодаланган иш-харакат ўтган замонга тегишли бўлади; агар кесим келаси замонда турган бўлса, Present Participle томонидан ифодаланган иш-харакат келаси замонга тегишли бўлади:

1. 
   She is looking at the woman sittng at the window. У дераза ёнида ўтирган аёлга қарамоқда.
   

When I entered the room, I gave the letter to the woman sitting at the window. Мен хонага кириб, хатни дераза олдида ўтирган аёлга бердим.
When you enter the room, you will give the letter to the woman sitting at the window. Хонага кириб, хатни дераза олдида ўтирган аёлга берасиз.

2. 
   Knowing the English language well, he can translate newspaper articles without a dictionary. Инглиз тилини яхши билиб (билгани учун), у газета мақолаларини луғат китобисиз таржима қила олади.
   

Knowing the English language well, he was able to translate newspaper articles without a dictionary. Инглиз тилини яхши билиб (билгани учун), у газета мақолаларини луғат китобисиз таржима қила олди.
Knowing the English language well, he will be able to translate newspaper articles without a dictionary. Инглиз тилини яхши билиб (билгани учун), у газета мақолаларини луғат китобисиз таржима қила олади.
Юқорида кўрсатиб ўтилган мисолларнинг барчасида Present Participle (sitting, knowing) кесимнинг қайси замонда эканлигидан қатъий назар ишлатилмоқда, бунда у фақат феъл-кесим томонидан ифодаланган иш-харакат билан бир пайтлиликни ифодаламоқда. Шундан келиб чиқиб айтиш мумкинки, Present Participle (х о з и р г и замон сифатдоши) номи том маънода шартли хисобланади.
Present Participle, шунингдек, феъл-кесимнинг қайси замонда эканлигидан қатъий назар, н у т қ с ў з л а н а ё т г а н п а й т б и л а н м о с т у ш у в ч и иш-харакатни хам ифодалаши мумкин:
The man sitting at the window came from Tashkent yesterday. Дераза олдида ўтирган киши кеча Тошкентдан келган.
§ 211. Present Participle Active отга а н и қ л о в ч и вазифасида ишлатилади. Present Participle аниқловчи вазифасида қуйидаги холларда ишлатилади:

1. 
   Отдан о л д и н (феълдан ясалган сифат сифатида):
   

The rising sun was hidden by the clouds. Кўтарилаётган қуёш булутлар билан тўсилган эди.
They looked at the flying plane. Улар учаётган самолётга қаради.

2. 
   Аниқловчи эргаш гапга мос келувчи сифатдошли оборотларда отдан к е й и н:
   

The man smoking a cigarette (= who is smoking a cigarette) is my brother. Сигарет чекаётган киши менинг акам.
I picked up the letter lying on the floor (= which was lying on the floor). Мен полда ётган хатни олдим.
§ 212. Present Participle Active х о л вазифасида ишлатилади. Present Participle хол вазифасида қуйидаги холларда ишлатилади:

1. 
   П а й т холини ифодалаш учун сифатдошли оборотларда. Бундай оборотлар пайт эргаш гапларга мос келади. Ушбу холатда сифатдошдан олдин, одатда while ёки (кам холларда) when боғловчилари келади: