М о р ф о л о г и я сўз туркумлари

§ 101. To have феъли to юкламали инфинитив билан бирикмада м у а й я н ш а р о и т с а б а б л и иш-харакатни бажариш з а р у р и я т и н и ифодалаш учун ишлатилади. Бунда to have феъли модал маънога эга бўлади. To have феъли хозирги замонда – have, has – ўзбек тилига керак, тўғри келади деб, ўтган замонда – had – керак эди, тўғри келди деб, келаси замонда – shall have, will have – керак, тўғри келади деб таржима қилинади:
I have to get up early on Mondays. Мен душанба кунлари эрта туришим керак.
They had to go there. Улар у ерга боришга мажбур бўлишди (Уларнинг у ерга боришларига тўғри келди).
He will have to do it. Унинг буни бажаришига тўғри келади.
Изох: Had to бажарилиши керак бўлган ва хақиқатда хам бажарилган иш-харакатни ифодалаш учун ишлатилади.
Мажбурлиликни ифодаловчи to have феълининг Present ва Past Indefinite даги сўроқ хамда бўлишсиз шакллари, одатда, to do ёрдамчи феъли ёрдамида ясалади:
Do you have to write this exercise? Бу машқни ёзишингиз керакми?
You don’t have to write this exercise. Сизга бу машқни ёзиш шарт эмас.
Did they have to go there? Уларнинг у ерга боришлари керак эдими?
They didn’t have to go there. Уларнинг у ерга боришлари шарт эмас эди.
Сўзлашувда мажбурлиликни ифодалаш учун have, has билан бир қаторда have got, has got ишлатилади:
I’ve got (I have got) to do it = I have to do it. Мен буни бажаришим керак.
He’s got (he has got) to write it = He has to write it. У буни ёзиши керак.
§ 102. To have феъли «to have + от (ёки олмош) + Past Participle» бирикмасида ишлатилади. Бу бирикма иш-харакат эга томонидан бажарилмаслигини, иш-харакат у учун бошқа шахс томонидан бажарилишини ифодалайди:
I have my hair cut at this hairdresser’s. Мен сочимни шу сартарошхонада қисқартираман.
I had my watch repaired yesterday. Мен кеча соатимни тузаттирдим.
I shall have the letters posted immediately. Мен хатларни зудлик билан жўнаттириб юбораман.
Ушбу бирикмада to have феълининг Present ва Past Indefinite даги сўроқ хамда бўлишсиз шакллари to do ёрдамчи феъли ёрдамида ясалади: