М о р ф о л о г и я сўз туркумлари

§ 120. Should бош гапидаги феъл қ а р о р, т а л а б, м а с л а х а т, т а к л и ф, к е л и ш у в, б у й р у қ н и ифодалаловчи т ў л д и р у в ч и эргаш гапларда ишлатилади. Бундай феълларга қуйидагилар киради: to decide қарор қилмоқ; to demand, to require талаб қилмоқ; to insist қаттиқ туриб олмоқ; to advise маслахат бермоқ; to recommend тавсия қилмоқ; to suggest, to propose таклиф қилмоқ; to agree рози бўлмоқ, келишмоқ; to arrange келишмоқ; to order, to command буйруқ бермоқ ва бошқалар.
Ушбу феъллардан кейин should, бош гапдаги феълнинг қайси замонда турганлигидан қатъий назар, Indefinite Infinitive билан бирлик ва кўпликнинг б а р ч а шахслари билан ишлатилади:
He suggested⁸ that the case should be postponed. У ишнинг кейинга қолдирилишини таклиф қилди.
He recommended that the goods should be shipped at once. У молларнинг тезда жўнатилишини тавсия қилди.
The doctor insists⁹ that he should go to the south. Доктор унинг жанубга боришини қаттиқ туриб талаб қилди.
The sellers demanded that payment should be made within five days. Сотувчилар беш кун ичида тўлов килинишини талаб қилди.
He ordered¹⁰ that the streamer should be discharged at once. У пароходни тезда юкдан бўшатишга буйруқ берди.
Изох: Мазкур феъллардан сўнг should билан инфинитивнинг ўрнига Present Subjunctive хам ишлатилади (айникса кўпроқ АҚШ да):
The sellers demanded that payment be made (= should be made) within five days.
He ordered that the streamer be discharged (= should be discharged) at once.
§ 121. Should бош гапидаги кесим а ф с у с л а н и ш, х а й р а т л а н и ш, ғ а з а б л а н и ш, қ у в о н ч каби туйғуларни ифодаловчи т ў л д и р у в ч и эргаш гапларда ишлатилади. Should бу холатда бош гапдаги феълнинг қайси замонда турганлигидан қатъий назар, бирлик ва кўпликнинг б а р ч а шахслари билан ишлатилади:
I am sorry that you should think so. Сизнинг бундай ўйлашингиздан афсусдаман.
I regret that you should not know it. Мен сизнинг буни билмаслигингиздан афсусдаман.
Агар эргаш гапда, б о ш г а п д а г и ф е ъ л т у р г а н з а м о н г а тегишли иш-харакатни ифодалаш лозим бўлса, унда should билан Indefinite шаклидаги инфинитив ишлатилади. Агар эргаш гапда б ў л и б ў т г а н иш-харакатни ифодалаш лозим бўлса, унда Perfect шаклидаги инфинитив ишлатилади:
I am disappointed that he should work so little at his English.
Менинг уни инглиз тили устида жуда кам ишлаётганлигидан хафсалам пир бўлди.
I am disappointed that he should have worked so little at his English.
Менинг уни инглиз тили устида жуда кам ишлаганлигидан хафсалам пир бўлди.
I was surprised that he should behave so.
Унинг ўзини бундай тутишидан хайратландим.
I was surprised that he should have behaved so.
Унинг ўзини бундай тутганидан хайратландим.
Бундай эргаш гапларда should билан инфинитив билан бир қаторда аниқлик майлининг замонлари ишлатилади:
I am surprised that he should not realize his mistake.
he does not realize his mistake.
Мен унинг хатосини англамаслигига ажабланаман.
Иккала эргаш гап хам деярли тенг маъноли; лекин should билан инфинитивнинг бирикмаси бош гапдаги кесим томонидан ифодаланган афсусланиш, хайратланиш каби туйғуларни кучайтиради. Ўзбек тилида ушбу кучайтириш интонация орқали берилади.