М о р ф о л о г и я сўз туркумлари

ГЕРУНДИЙ (THE GERUND)

УМУМИЙ МАЪЛУМОТЛАР

§ 189. Герундий иш-харакатнинг номини ифодаловчи хамда хам от, хам феълнинг хусусиятларига эга бўлган феълнинг ноаниқ шакли хисобланади. Герундийнинг функциялари кўп холларда инфинитивнинг функциялари билан ўхшаш бўлиб, ўзида от ва феълнинг хусусиятларини акс эттиради. Лекин, герундий инфинитивга қараганда отнинг хусусиятларига кўпроқ эга бўлади.
Отнинг хусусиятларига эга бўлиб, герундий гапда қуйидаги вазифаларни бажаради:

1. 
   Э г а:
   

Reading is her favourite occupation. Ўқиш – унинг севимли машғулоти.

2. 
   Қ ў ш м а к е с и м н и н г ф е ъ л б ў л м а г а н қ и с м и:
   

Her greatest pleasure is reading. Унинг энг катта рохат оладиган нарсаси ўқишдир.

3. 
   Қ ў ш м а ф е ъ л к е с и м н и н г қ и с м и:
   

He finished reading the book. У китобни ўқишни тугатди.

4. 
   В о с и т а с и з т ў л д и р у в ч и:
   

I remember reading it. Мен буни ўқиганимни эслайман.

5. 
   П р е д л о г л и в о с и т а л и т ў л д и р у в ч и:
   

I am fond of reading. Мен ўқишни яхши кўраман.

6. 
   А н и қ л о в ч и:
   

I had the pleasure of reading in the newspaper of your success. Газетада муваффақиятингиз хақида ўқишдан рохатландим.

7. 
   Х о л:
   

After reading the letter I put it into the drawer. Хатни ўқигандан сўнг мен уни тортмага солиб қўйдим.
Герундий, от каби, предлоглар билан бирга ишлатилиши ва эгалик олмошлари хамда қаратқич келишигидаги от билан аниқланиши мумкин:
I think of going to the south in the autumn. Мен кузда жанубга бориш хақида ўйлаяпман.
We insisted on their chartering a vessel at once. Биз уларнинг кема ёллашларига қаттиқ туриб олдик.
We objected to the buyer’s paying only part of the invoice amount. Биз харидорларнинг фактура суммасини қисман тўлашларига эътироз билдирдик.
Герундийнинг феълга хос хусусиятлари қуйидагиларда ифодаланади:

1. 
   Герундий воситасиз тўлдирувчига эга бўла олади:
   

I remember reading this book. Мен бу китобни ўқиганимни эслайман.

2. 
   Герундий равиш билан аниқланиши мумкин:
   

He likes reading aloud. У овоз чиқариб ўқишни ёқтиради.

3. 
   Герундий замон ва нисбат шаклларига эга бўлиши мумкин:
   

	Active	Passive
Indefinite	Reading	being read
Perfect	having read	having been read

Герундийнинг шакллари сифатдошнинг шакллари билан мос тушади ва уларнинг ясалиши сифатдош шаклларининг ясалиши қоидаларига мувофиқ келади.

Indefinite Gerund Active маъносига кўра ўзбек тилидаги феълнинг харакат номи шаклига яқинлашади: reading ўқиш, smoking чекиш, waiting кутиш.