M. Mirsaidov

Boj tartiblari va ma’muriy rasmiyatchilikka quyidagi-lar kiradi:

• 
  Tovarning bojxona qiymatini aniqlash usuli: tovarning narxini aniqlash uchun maxsus ishlab chiqilgan usul qo’llaniladi va shu asosda bojxona boji olinadi. Tovarning bojxona qiy-matini import qiluvchi mamlakatlarning qonunlari asosida u yoki bu tovarning sotilishi va sotish uchun taklif etilgan vaqtdagi ha-qiqiy qiymati yoki narxi belgilab beradi. Boj qiymati qo’l-lanilayotgan usullardan biri asosida shunga qaratiladi: import qiluvchi mamlakatlarda tovarlar qiymatini sotish, eksport qi-luvchi mamlakatlarda tovarlarning ichki bozordagi qiymatini so-tish, boshqa mamlakatlarga (bundan import qiluvchi davlatlar mus- tasno) eksport tovarlari qiymatini sotish, bojxonaning mini-mal qiymati.
  

• 
  Bojxona turkumlaridan foydalanish – bunda bojga torti-lishi lozim bo’lgan tovarlarni turkumlash (xalqaro amaliyotda unifikatsiya qilinmagan, ya’ni bir shaklga keltirilgan)ning mil-liy usullari qo’llaniladi. Boj turkumlanishi qancha ko’p miqdorda tarif pozitsiyasiga ega bo’lsa, protektsion (chetdan keltirilayotgan mollarga ko’p boj solish) samara shuncha ko’p bo’ladi.
  
• 
  Antidemping amaliyoti – bundan ko’zlangan maqsad maxsus import bojni joriy etish bo’lib, shu yo’l bilan dempingni ara- lashmaydigan (neytralizovat) qilib qo’yishdan iborat. Bunday amaliyotni GATT-VTO nizomiga binoan qo’llashga ruxsat etiladi. Antidemping bojlar bazaviy yoki milliy boj tariflaridagi minimal (eng kam) boj stavkalaridan o’rta hisobda bir necha barobar ko’p. Lekin bu - savdo hajmiga ta’sir etmaydi. Antidem-ping bojlar import qiymatini o’rta hisobda 30-50 foizga, import hajmini 70 foizga qisqartiradi.
  

Tovar dempingi – bir mamlakatning tovarlarini boshqa bir mamlakatning bozorida pasaytirilgan narxda sotish bilan belgi-lanadi. Bunda bozor ko’p miqdorda mollar - tovarlar bilan to’ldi-rib tashlanadi. Bu ish qoidaga binoan monopol yirik kompaniyalar tomonidan amalga oshiriladi. Tovar dempingi amal qilish mudda-tiga qarab quyidagilarga bo’lingan:

•